Wspomniałem umyślnie w tej książce jedynie o takich faktach z życia Dickensa, które są nie powiedziałbym ważne, (gdyż wszystkie fakty mają swe znaczenie, nie wyłączając tych miljonów faktów, które nigdy przez nikogo przytoczone być nie mogą), lecz o tych, które oświetlają mój bezpośredni pogląd. Stosowałem tę metodę stale i bez skrupułów, bo uważam że nigdy nie można dość jasno zaakcentować przepaści istniejącej między książkami, które są wyliczeniem wszystkich stwierdzonych faktów, a temi, których celem jest wyciągnięcie pewnych wniosków, czy uogólnień, opartych na faktach. Rozmaite książki, w rodzaju wyczerpującego dzieła Forstera i wielu innych, są równie dostępne dla ogółu jak katedra Św. Pawła; są naszą wspólną własnością jak zjawiska fizyczne we wszechświecie. A wydaje mi się bardzo pożądane aby dokładnie zaznaczyć różnicę między napisa-
