Strona:G. K. Chesterton - Charles Dickens.djvu/262

będzie zanadto godny podziwu, przestanie być przedmiotem litości, a jeśli będzie zanadto godny litości stanie się godnym pogardy. Szkoła przesadnych optymistów zaprzeczy temu, że jest człowiekiem biednym. Szkoła teoretyków pesymizmu zaprzeczy temu, że jest wogóle człowiekiem.
 Z owej bezprzestannej sprzeczności wynika że zawsze istnieją dwa typy reformatorów. Dla uproszczenia możemy jednego nazwać pesymistą, a drugiego optymistą. Jeden zastanawia się nad faktem, że bywają dusze potępione, drugi zastanawia się nad faktem, że istnieją dusze warte zbawienia. Obydwaj mają słuszność, lecz oczywiście dążą do celu różnemi metodami, a czasem nawet miewają różne zapatrywania. Pesymistyczny reformator kładzie nacisk na dodatnie elementy, które ucisk zniszczył; optymistyczny reformator z zapalczywą radością wskazuje na dodatnie elementy, których ucisk nie zniszczył. Pierwszy jest zdania, że niewola zrobiła z ludzi niewolników. Drugi utrzymuje, że niewola nie zrobiła z ludzi niewolników. Pierwszy opisuje złe warunki, w jakich znajdują się źli ludzie. Drugi opisuje złe warunki, w jakich znajdują się dobrzy ludzie. Do pierwszej kategorji pisarzy należy naprzykład Gorki. Do drugiej kategorji pisarzy należy Dickens.
 Musimy tu stwierdzić prawdziwy i nieco zadziwiający fakt. Wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu, można uważać za pewnik że optymistyczny reformator doprowadza do reform bardziej za-