Strona:G. Tissandier - Rozrywki Naukowe.djvu/96

Barometr.

 Mamy przed sobą naczynie z wodą i małą buteleczkę, napełnioną całkowicie wodą; weźmy buteleczkę za szyjkę, zatkajmy wielkim palcem, jak korkiem, odwróćmy dnem do góry, zanurzając po szyjkę w wodzie naczynia.
 Gdy odejmiemy wielki palec, a więc pozbawimy buteleczkę korka, trzymajmy ją w pozycji pionowej, pozostawiając szyjkę w wodzie: zauważymy, że woda, zawarta w buteleczce, nie wypływa ze wszystkim, zostaje reszta w zawieszeniu.
 Jeżeli w buteleczce wodę zamienimy na mleko (albo inną ciecz gęstszą, niż woda), zobaczymy, że i część mleka zostaje w buteleczce; tylko w szyjce zachodzi ruch; zwracając specjalną uwagę na ten punkt, stwierdzamy, że mleko opuszcza się na dno naczynia, a woda wznosi się w butelce. I tutaj ciśnienie atmosferyczne utrzymuje ciecz w butelce, nadto zachodzi inne zjawisko: mleko schodzi na dno, ponieważ dwie lub więcej ciecze układają się jedne na drugie w porządku wzrastających ciężarów właściwych z dołu do góry, to znaczy, ciecz najbardziej gęsta zajmuje dno naczynia i tak dalej.
 Ale odbiegliśmy od przedmiotu, nas zajmującego, wróćmy do niego. Podamy sposób urządzenia barometru, przyrządu, pozwalającego mierzyć ciśnienie powietrza. Wystarcza napełnić rtęcią rurkę szklaną wysokości 0,80 metra, zatkać ją palcem, odwrócić i wstawić do małej miski, zawierającej również rtęć. Ciśnienie powietrza zrównoważy w rurce słup rtęci wysokości 0,76 metra. Wysokość tego słupa zmienia się ciągle wraz z ciśnieniem atmosferycznym. Barometr na podstawie pamiętnych spostrzeżeń Galileusza wynalazł Torricelli koło połowy XVII wieku, ostateczne wyjaśnienie podał Błażej Pascal.
 Ten wielki fizyk powiedział sobie, że jeżeli istotnie ciężar powietrza jest przyczyną wznoszenia się rtęci w rurce barometrycznej, ciśnienie powinno zmniejszać się w miarę podnoszenia się w atmosferze. I w rzeczywistości sprawdził to w pamiętnym doświadczeniu, wykonanym na wierzchołku Puy de Dôme (góra wulkaniczna w Owernji).