Strona:Gaston Tissandier Męczennicy w imię nauki.djvu/145

Giordano Bruno miał niewątpliwie cząstkę geniuszu, a jakkolwiek nie stworzył metody trwałej, pozostawił przecież w historyi filozofii ślad świetny a krwawy«.
 Ofiarą nietolerancyi był niemniej Vanini, urodzony równie jak Giordano Bruno, w blizkości Neapolu, w 1584 roku. Mąż ten poświęcił się poważnym studyom naukowym, a głównie filozofii, teologii i medycynie; podróżował wiele, zwiedził Niemcy, Niderlandy, Anglię, był w Genewie i Lyonie. Zła jakaś gwiazda sprowadziła go do Tuluzy, gdzie został skazany na męki.
 Vanini wydawał dzieła często rozpustne, potępiające jego pamięć; według niego świat jest wieczysty a ruch w przestworach nie może być wynikiem woli inteligentnej, lecz samejże materyi. Skazano go na śmierć jako ateusza 19 lutego 1619 roku, ucięto mu język, potem powieszono i spalono.
 Jeżeli Vanini nie ma prawa do szacunku potomności, a na politowanie zasługuje tylko ze względu na okropną śmierć, jaką poniósł, to natomiast Campanella, kalabryjczyk. godzien jest ze wszech miar naszego współczucia.
 Zrodzony w 1568 roku, mając lat czternaście, przywdział habit dominikanina. Oddany namiętnie pracy, miłujący naukę, kochał gorąco to wszystko, co zacne. Obdarzony inteligencyą śmiałą i niezależną, zamierzył zreformować wszystkie działy filozofii. W pismach swych przejawia on dążność wówczas nową jeszcze: poszukiwania prawdy nie w lekturze ksiąg scholastycznych, lecz w obserwacyi natury. Campanella należy do tej garści ludzi, którzy torowali drogi Franciszkowi Baconowi i Kartezyuszowi.
 Tomasz Campanella był najpierw profesorem filozofii w Neapolu, gdzie odznaczywszy się wkrótce nowymi poglądami, zmuszony został opuścić miasto, uchodząc przed groźnymi wybuchami zazdrości i potwarzy. Przez dziesięć lat przebiegał Włochy, łamiąc powagę Arystotelesa, odwołując się gorąco do rozumu i doświadczenia, które — jak powiadał — są reformatorami wszelkich umiejętności, dotyczących