Strona:Gaston Tissandier Męczennicy w imię nauki.djvu/157

 Gdy Bernard Palissy pomnażał skarby wiedzy, wojny domowe niszczyły Francyę.
 W czasie wojen religijnych, pustoszących Saintonge, aresztowano go i wleczono jako protestanta od więzienia do więzienia, od Saintes do Bordeaux. Dzięki protekcyi Katarzyny de Medicis ocalał w rzezi św. Bartłomieja, lecz nienawiść religijna nie zaprzestała go ścigać. Gdy Liga zajęła Paryż w 1588 roku, starzec był aresztowany i osadzony w Bastylii. Mathieu de Launay, jeden z ligi Szesnastu, żądał usilnie, aby Palissy był sprowadzonym na widowisko publiczne, to jest skazany na śmierć. Książę de Myenne, jego protektor, jakkolwiek nie był w możności wyswobodzenia go zupełnie, zdołał jednak swym wpływem opóźnić przeprowadzenie procesu.
 Palissy pozostał wierny swym przekonaniom. Jednego dnia Henryk III-ci odwiedził go w Bastylii, w towarzystwie dworzanina hrabiego de Maulevrier.
 — Zacny człowieku — rzekł król — już czterdzieści pięć lat pozostajesz w moich i mojej matki usługach. Pozwoliliśmy ci wyznawać twą wiarę wśród płomieni stosów i rzezi; teraz widzę się tak naciskanym przez Gwizyuszów i lud, że zmuszony jestem wydać cię w ręce nieprzyjaciół; jutro, jeżeli nie wyrzeczesz się błędów, będziesz spalony.
 — Najjaśniejszy panie — odrzekł starzec — gotów jestem oddać życie dla chwały Boskiej. Powiedzieliście mi wielokrotnie, że litujecie się nade mną, ja zaś lituję się nad wami od chwili, gdy wyrzekliście te słowa: »Jestem zmuszony!« Tak nie mówi król. Ani wy, ani ci, którzy was zmuszają do tego, Gwizyusze wraz z waszym ludem, nigdy nie zmuszą mnie do tego czynu, gdyż umiem umierać.
 Wkrótce potem Palissy oddał ducha w jednym z lochów Bastylii.
 Przyjął on za godło: »Ubóstwo przeszkadza zacnym ludziom dopiąć celu«. Tęż samą myśl wyraził później Benjamin Franklin w innej formie, gdy wyrzekł: »Ubóstwo często po-