Strona:Gustaw Le Bon-Psychologia tłumu.djvu/170

166

jące wskutek tego żadnej stałości, są całkowicie na łasce przypadku albo, mówiąc inaczej, zależą od najdrobniejszych zmian w otoczeniu. Ponieważ są wywołane przez suggestye i zarazę, byt ich jest zawsze przelotnym tylko. Powstają one i znikają niekiedy również szybko, jak ławice piasku, utworzone przez wiatr na brzegu morskim.
 Za naszych czasów ilość zmiennych poglądów mas jest większą niż kiedykolwiek, a przyczyny tego zjawiska są trojakie:
 Pierwsza przyczyna polega na tem, że starodawne wierzenia, tracąc coraz bardziej władzę, nie oddziaływają tak, jak dawniej, na opinie przelotne i nie nadają im określonego kierunku. Wraz z zanikiem wierzeń powszechnych otwiera się pole dla mnóstwa poglądów cząstkowych, nie mających przeszłości ni przyszłości.
 Druga przyczyna tkwi w rosnącej potędze mas, znajdującej coraz mniej przeciwwagi a w skutek tego może swobodnie się przejawiać nadzwyczajna zmienność poglądów, która stanowi znamienną cechę tłumu.
 Trzecią wreszcie przyczyną jest współczesne rozpowszechnienie się prasy, która bezustannie podaje masom najsprzeczniejsze poglądy. Suggestya, wywołana przez jeden z nich, zostaje wkrótce zastąpioną przez suggestyę przeciwną, a w rezultacie żaden pogląd nie może się rozpowszechnić i skazany jest na egzy-