Strona:Helena Mniszek - Sfinks.djvu/85

Organizacja państwowa winna ściśle odpowiadać potrzebom państwa i jego celom, przechowywanym może podświadomie, które podczas jego rozkwitu będą wyrazem jego ideałów. W ten sposób cel zewnętrzny łączy się z wewnętrzną treścią życia, jak w każdym organizmie. Róża nie tylko dlatego jest różą, że powstała z ziarna róży, lecz że cały jej rozwój dążył ku temu celowi. Bo gdyby na gałęziach jej krzaku zaszczepić inny kwiat, to zamiast róży mogłaby wyrosnąć jakaś odmienna roślina, mniej szlachetna...
 Pomruk rozległ się wśród słuchaczy, głowy starosty i Ożarczyka pochyliły się ku sobie i zaczęły się groźne syki. Pan Jacek nie stropiony mówił dalej:
 — Przytem organizacja państwowa musi być ściśle przystosowana do stopnia rozwoju duchowego ludności. Są takie stadja, w których najlepszą formą rządu jest monarchja...
 — Protestujemy!.. kłamstwo!.. agitacja panów! — krzyknął nagle jakiś głos ze środka izby.
 — Proszę mi pozwolić skończyć — rzekł spokojnie pan Jacek.
 — Cicho! Milczeć tam! — huknął przywódca z innego powiatu.
 Uciszyło się.
 Pan Jacek powtórzył ostatnie zdanie i ciągnął:
 —...w innych znowu lepszą jest arystokracja, naprzykład w dawnej Wenecji. Wreszcie, gdyby wszyscy obywatele osiągnęli jednakowy stopień uświadomienia zadań i konieczności organizacji państwowej, w której żyją, wtedy najlepszy jest ustrój demokratyczny. Jedynie Ameryka i Anglja są na tym stopniu rozwoju, na którym demokratyczny ustrój państwowy — parlamentaryzm, jest