Strona:Henryk Bereza - Sztuka czytania.djvu/230

 Powieść „Plama“ jest bezsprzecznie najwybitniejszym osiągnięciem Stanisława Piętaka w prozie artystycznej. „Plama“ dopiero jest spełnieniem tego, co w jakimś sensie zapowiadała „Młodość Jasia Kunefała“ (1937). Sławny debiut Piętaka był z czasem lekceważony, ale całkiem niesłusznie. Prawem kaduka zaczęto odmawiać chłopskiemu bohaterowi Piętaka prawa do wybujałej wyobraźni. Można chyba mieć nadzieję, że nie powtórzy się to samo z „Plamą“ i nikt już nie będzie się dziwował, że bądź co bądź chłopska dziewczyna kocha tak ostatecznie jak szekspirowska Ofelia. Od czasu „Młodości Jasia Kunefała“ można się było spodziewać, że Piętak skojarzy nierozdzielnie chłopskość z uniwersalnością. W „Plamie“ można widzieć nawet absolutną tożsamość chłopskiego i uniwersalnego.
 Bohaterką i narratorką „Plamy“ jest młoda dziewczyna, która po zawodzie miłosnym popadła w rozstrój nerwowy, u źródeł którego tkwią zresztą przeżycia i przerażenia okresu dzieciństwa i dojrzewania. Powieść składa się z zapisu patologiczno-lękowych snów erotycznych i mało skoordynowanych wspomnień, które prześladują narratorkę w czasie kuracji szpitalnej. Wynika z tego wszystkiego historia dziewczyny, którą w dzieciństwie usiłował zdeprawować wiejski rozpustnik-degenerat, która w czasie okupacji przeżyła sytuację pełną grozy z żandarmem niemieckim, która zawiodła się w miłości do młodego dziwkarza, utrzymującego stosunki miłosne z jej własną macochą.
 Nie sposób zresztą ujmować tej historii od strony zewnętrznych zdarzeń, najważniejszy w tym wszystkim jest duchowy profil kogoś głęboko wrażliwego, zranionego w sferze najintymniejszych i najsubtelniejszych doznań i uczuć. Wiejska Ofelia Piętaka stanęła na krawędzi śmierci, ponieważ miłość w pełnym