blisko rok, ale pamiętam cię i żal mi ciebie mój mały Michasiu, mój kwiatku, za wcześnie uwiędły! Miałeś zły akcent, ale serce poczciwe. Nie wiem, gdzie jesteś, czy mnie słyszysz, wiem tylko, że twój dawny nauczyciel kaszle coraz więcej, że mu coraz ciężej, samotniej, i wkrótce może odejdzie, jak ty odszedłeś…
Pierwsza redakcja tej noweli miała tytuł: „Z pamiętnika korepetytora“; rzecz działa się w Warszawie — Michaś padał ofiarą szkoły rosyjskiej. W druku ukazała się ta pierwsza redakcja w „Gazecie Lwowskiej“ (r. 1879). Wiedząc dobrze, że cenzura warszawska nie pozwoli na druk noweli w pierwotnem brzmieniu, przeniósł Sienkiewicz akcję noweli do Poznania — Michaś pada ofiarą szkoły pruskiej. Ta druga redakcja ukazała się w dwutygodniku warszawskim „Niwa“ (w tymże 1879 roku).
Oto kilka przykładów zmian, dokonanych w drugiej redakcji:
| Z pamiętnika korepetytora | Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela | |
| łacina, grecki, starosłowiański i nazwy rozmaitych rosyjskich gubernij. |
konjugacje greckie, łacińskie, niemieckie i nazwy rozmaitych powiatów. | |
| Mówiono mi nieraz, że chłopaka psuję i rozpieszczam, że Michaś widocznie niedość pracuje, że ma zły akcent w rosyjskim języku i że beczy z lada powodu. |
Czasem prosiłem dla niego o wyrozumienie i względność, ale niemieccy profesorowie odpowiadali mi tylko, że dziecko psuję i rozpieszczam, że Michaś widocznie niedość pracuje, że ma polski akcent i beczy z lada powodu. |
