Strona:Henryk Sienkiewicz - Publicystyka tom V.djvu/302

najdawniejszych aż do chwili obecnej. Nauka geografii jest jedną z najstarszych między wszystkiemi naukami, albowiem zaczyna się ona już wtedy, gdy człowiek wystąpił po raz pierwszy na widownię dziejów jako rzeczywisty czynnik historyczny. Z drugiej jednak strony pierwotne mętne pojęcia dawnych albo dzisiejszych barbarzyńskich ludów o ziemi nie stanowią jeszcze nauki geograficznej. Dzisiejsze niektóre plemiona posiadają zadziwiającą łatwość orientowania się wśród własnych siedzib, co więcej, umieją kreślić nader wiernie ich mapy. Odznaczają się tem szczególniej Czerwonoskórzy i Eskimosi, których karty okolic arktycznych służyły nieraz za podstawę do badań podróżnikom europejskim. Najmniej wiedzą o swych siedzibach Murzyni Afryki środkowej, brak bowiem pomiędzy nimi pokoleń koczujących. Wszystko to jednak nie stanowi geografii. Ucywilizowane ludy niewiele większym cieszyły się zrazu zasobem wiedzy geograficznej. Karty geograficzne kreślone przez nie, lubo z wielką czasem dokładnością (peruwiańskie i meksykańskie), obejmowały również ich własne tylko kraje. Dopiero u narodów aryjskich, jako najbardziej czynnych, rozbudził się po raz pierwszy interes geograficzny. Długi czas jednak wiadomości ich były nie tylko powierzchowne, ale czysto utylitarne, zatem odarte z głębszej umiejętnej cechy. Oto odkrycia Hiszpanów np. w Ameryce kończyły się tam, gdzie się kończyły ślady kruszców szlachetnych. Jedni tylko Anglicy i Holendrzy mieli w swych wyprawach pewien wyższy cel naukowy.