Strona:Henryk Sienkiewicz - Wiry 01.djvu/183

—   175   —

 — Każda partya musi mieć oczy na wszystko aby wiedzieć, co się w kraju dzieje i korzystać ze sposobności. W wypadku rzęślewskim okiem partyi byłem ja, a w dalszym ciągu postępowałem wedle nadesłanych mi wskazówek. Oczywiście, nie mogliśmy przewidzieć, jak nieboszczyk rozporządzi swym majątkiem. Ale to wszystko jedno. Nie potrzebujemy szkół, zakładanych przez klasy, z któremi jesteśmy w wojnie — i prowadzonych w ich duchu.
 — Wy nie potrzebujecie, ale lud ich potrzebuje.
 — Lud nauczy się rolnictwa i bez pomocy szlachty, jak będzie miał na czem się uczyć. Więcej mu przyniosą korzyści szlacheckie grunta, niż szlacheckie szkoły. Tę ziemię w Rzęślewie chłopi uprawiali od setek lat i, gdyby liczyć po groszu za dzień pracy, to zapłacili za nią sto razy tyle, niż warta.
 — Ale wy możecie rozbudzić tylko żądzę na ziemię, a nie możecie jej dać. Przyczem, pozwól pan sobie powiedzieć, że jesteście względem własnej doktryny nielogiczni. Bo przecie waszym celem jest upaństwowić ziemię. Otóż w takiem, naprzykład, Rzęślewie, ziemia, oddana na szkołę, jest poniekąd upaństwowiona, a roz-