w twarzy) co mię boli, urosłem“. Tą odpowiedzią oddając wet za wet niektórym zazdrosnym, wyrzucał im to, co widział iż im posłużyło do większego majątku i dostojności.
Paweł Potocki kasztelan kamieniecki przyrównawszy bohatera naszego do Fabiusza, iż podobnie jak tamten zachował ojczyznę, stosuje do niego słowa Liwiusza[1]: „Taka w nim była wielkość duszy i umysłu, iż każdą rzecz, bądź większej, bądź mniejszej wagi, brał przed się i wykonywał, a nietylko układał w myśli i rozkazywał to, co osądził najprzyzwoitszego, ale sam po większej części przez siebie dopełniał, tak dalece, iż władza i rozkazy jego dla nikogo nie były surowsze, jak dla niego samego. Oszczędnością, niewczasem i pracą, równał się najlichszemu z żołnierzy, i nic więcej nie zdawał się mieć nad innych, prócz dostojności i władzy“. W młodości swojej długo podlegając, nauczył się jak miał rozkazywać. Łącząc poufałość z potrzebną surowością, wprowadził karność wojskową, i byłby ją na zawsze wprowadził, gdyby naród nasz pamiętny na to, iż nikt nie wojuje niepłatnym żołnierzem, myślał był skutecznie o wypłaceniu zaległego żołdu, i przez niesprawiedliwość nie dał był pochopu domagającym się o swoję własność, do uczynienia ochydnego dla rzeczypospolitej związku.
Chęć do dzieł wojennych była w nim panującą skłonnością. Największe przywiązanie swoje okazywał ku tym, którzy się wsławili cnotą waleczności. Z tych powodów uczynił fundusz w Tykocinie, który się dotychczas utrzymuje, dla dwunastu towarzystwa szlachty, którzy dla wieku lub sił starganych w służbie wojskowej, niezdolnymi będąc do dalszych usług ojczyzny, mają do śmierci pewny sposób dla siebie.
Wieść o śmierci Czarnieckiego kraj cały napełniła żalem, ale szczególniej Jana Kazimierza, który wyznając że mu winien koronę, okazywał tem większą czułość, im bardziej tę stratę wystawiały mu domowe rozruchy wszczęte z okazyi Jerzego Lubomirskiego hetmana pol-
- ↑ Centuria Virorum.
