Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/130

stulecia znany podróżnik angielski J. Bruce (1730—1794), przebywszy lat cztery w tym kraju, zdołał zdobyć w 1769 r. w egzemplarzu Biblji Etjopskiej Księgę Enocha całkowitą, a nadto dwa jej odpisy oddzielne. W Biblji zajmuje ona miejsce tuż za Księgą Joba.
 W roku 1790 wyszły Podróże Bruce’a po angielsku, w roku następnym — po francusku. Z nich wiadomość o znalezieniu Księgi Enocha przedostała się do publiczności, a zarazem wskazówki, gdzie znalezionych egzemplarzy szukać należy. Jeden bowiem egzemplarz znalazca złożył w Bibljotece Królewskiej w Paryżu, drugi — w Bibljotece Uniwersyteckiej w Oksfordzie. Biblję zaś Etjopską, zawierającą Księgę Enocha, zatrzymał u siebie.
 Najwcześniej skorzystała nauka z egzemplarza paryskiego. Uczony orjentalista francuski, Sylvestre de Sacy (1758—1838) już w roku 1800 w Magasin Encyclopédique pomieścił rozprawę o tym egzemplarzu, a z nią przekład łaciński kilkudziesięciu rozdziałów. W 1821 r. profesor hebrajszczyzny na uniwersytecie oksfordzkim, Rich. Laurence, wydał przekład angielski Księgi Enocha według egzemplarza oksfordzkiego (The book of Enoch, an apocryphal production, Oksford, 2-gie wydanie w 1833, 3-cie w 1838); w 1838 zaś, po raz pierwszy sam tekst etjopski (Libri Enoch prophetae versio aethiopica). Naturalnie, skrzętna i sumienna nauka niemiecka nie mogła nie skorzystać z wynalezienia oddawna poszukiwanego dzieła, oraz z jego wydania. Oprócz rozpraw o Księdze Enocha i przekładu jej na niemiecki, dokonanego przez A. G. Hoffmanna w 1838 roku, i przekładu na łacinę A. F. Grförera w 1840, dwa dzieła A. Dillmanna (Liber Henoch aethiopice ad fidem codicum editus, 1851, i Das Buch Henoch ubersetzt und erklärt, 1853) zawierają wszystko, co o księdze tej wypowiedzieć, a nad tekstem wypracować przy owoczesnych warunkach było można. Z prac angielskich i niemieckich uczonych korzystał Abbe Mignę, wydawca znanej światu uczonemu Patrologji (Patrologiae Cursus Completus) i Encyklopedji Teologicznych (Encyclopédie Théologique, Nouvelle Encyclopédie Théologique) i pomieszczony w Trzeciej i Ostatniej Encyklopedji prze-