Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/19

 Widzieliśmy, że ludy europejskie, czy to wchodzące w skład państwa Rzymskiego, czy też osiadłe po za jego krańcami, po upadku tego państwa, wytwarzając dla siebie własne formy bytu nowego, poznajomiły się przedewszystkiem z literaturą apokryficzną. Znalazłszy w niej na razie proste, jasne a zwłaszcza uspakajające rozwiązanie wszystkich tych zagadnień, na jakie może się zdobyć umysł nieoświecony i nierozwinięty, zatrzymały się na niej. Apokryfy przeto stały się źródłem podań ludów europejskich. One stały się tkaniną, którą wyobraźnia tych ludów barwiła własnemi wizerunkam i obrazami. One dostarczyły przędzy, z której ta wyobraźnia na pozór własne swe tkała wyroby. Dawne, własne podania mniej te ludy już, niż poprzednio, zadawalniać mogły; zapominały więc o nich, lub też je wcielały do nowych, wyższych, prawdziwszych, jak sądziły, gdyż przyjętych od ludów starszych w kulturze.
 Otóż dla zbieraczy podań, tak zwanych folklorzystów, poznanie literatury apokryficznej oddać może nieocenione usługi. Dostarczy bowiem gotowych ram, w które mieścić mogą zbierane materyały a nadto, pierwotny, iż tak nazwę, tekst podania każdego. Posiadając zaś tekst pierwotny, porównywać z nim będą mogli teksty zbieranych podań jednego lub kilku ludów. To porównanie odkryje właśnie istotę, siłę i wartość prawdziwą owej indywidualności danego ludu, o którą, przy zbieraniu materyałów etnograficznych, głównie im iść może i powinno.
 Tak więc, literatura apokryficzna, jako objaw ducha i dążeń pewnej epoki, posiada swoje dziejowe znaczenie. To znaczenie jeszcze zwiększa okoliczność, że epoka, w której ona powstała, stanowi właśnie przejście pomiędzy dwiema erami, starożytną i naszą, i  na powstanie takiego podziału wpłynęła. Specyalne znaczenie apokryfów dla dziejopisarzy i etnologów jeszcze bardziej podnosi znaczenie ich ogólne.
 Ułatwienie przeto poznania literatury apokryficznej może być rzeczą przyjemną, samo zas poznanie — pożytecznem.
 Poznanie całości literatury apokryficznej, stać się powinno