Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/21

 Z istoty rzeczy wszelkie ruchy religijne, zjawienie się nieznanych dotąd bogów, wyrabianie się nowych dogmatów, przekształcanie się starych, bardziej niż inne sprawy ludzkie zajmują i wstrząsają ogół. Otóż piśmiennictwo apokryficzne religijne w każdym narodzie góruje nad innym tego rodzaju, lub nawet pochłania je całkowicie. Księgi tak zwane święte w każdej religii są przeto właściwie tylko zbiorem pojedynczych takich apokryfów, z czasem dopiero w jedną całość zebranych i zlanych.
 W cyklu dziejowym, wynikłym z rozwoju jednego z kilku ognisk kultury pierwotnej na kuli ziemskiej, a który nazwać możemy naszym, wszechświatowe, aczkolwiek do czasu odkrycia nowych światów, świat ten ograniczał się tylko wybrzeżami morza Śródziemnego, otrzymało znaczenie powstanie chrystjanizmu. Okres więc czasu, w którym judaizm przetwarzał się w chrystjanizm, obejmujący dwa wieki przed naszą erą i trzy naszej już ery, jest właśnie czasem powstawania apokryfów judaistyczno-chrześciańskich.
 W miarę przedostawania się chrystjanizmu z pierwotnej jego kolebki, Judei, do krajów europejskich, do północnej Afryki, oraz szerzenia się w kierunku Azyi środkowej, w miarę zainteresowywania się w tych krajach osiadłych ludów mitami i legendami chrześciańskiemi, apokryfy judaistyczno-chrześciańskie zostawały początkowo na różne języki tych ludów tłumaczone, a następnie dostarczać poczęły ludom owym treści do samodzielnego już obrabiania i rozwijania tych mitów i legend w językach nowożytnych.
 Tą drogą powstawały we wszystkich piśmiennictwach ludów nowożytnych europejskich literatury apokryfi czne. Powstawały zaś jedna od drugiej niezależnie, gdyż wszystkie czerpały z jednego źródła treść swą samodzielnie.
 Z chwilą powstania literatury apokryficznej w każdym narodzie europejskim nowożytnym rola wszechdziejowa apokryfów judaistyczno-chrześciańskich została przerwana, powstałe zaś literatury apokryficzne nowożytne otrzymują każda swoje odrębne, ograniczone miejscem i językiem, znaczenie. Ograniczenie to poczęło z czasem stanowić główną i wyłączną wartość tych literatur.