Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/28

dalej idą: Księga Enocha; księga czwarta Ezdraszowa; Apokalipsa Mojżesza i inne, bądź z imienien Mojżesza, bądź też z jego osobą związane lub mu przypisywane utwory; Księga Barucha, Wniebowstąpienie Izajasza, Pasterz Hermana, Testamenty XII Patrjarchów. Na koniec Apoponalipsy przypisywane apostołom różnym.
 Jakkolwiek lista zaginionych lecz znanych z tytułu i przechowanych apokalips jest znaczna, do trzydziestu, a nadto, żadnego nie może być dowodu, że jakaś część ich nie zaginęła zupełnie, bez żadnego śladu nawet w tytule (przypomnijmy to sobie wyrażenie i innych Porfirjusza, użyte przy wyliczaniu apokalips), te apokalipsy nie wyczerpują wcale całkowitej ilości utworów proroczych. Wchodzą do nich jeszcze Psalmy, przypisywane Salomonowi.
 Przy przeglądaniu tytułów zarówno przechowanych, jak i zaginionych tych utworów, uderzają nas nazwy osób, które już to nic wspólnego z judaizmem lub chrystjanizmem mieć nie mogą, jak oto: Sybille, Zoroaster, Histaspes; już to, będąc znane tylko z mitów i legend, nic wspólnego z dziejami i piśmiennictwem nie mają, jak oto: Adam, Enoch, Abraham, Synowie Jakuba.
 Jeżeli przyczyny drugiego zjawiska szukać należy w wyczerpaniu już nazwisk hebrajskich, znanych z doby historycznej (na przykład takiemu Mojżeszowi, oprócz przytoczonego powyżej utworu, przypisane były nadto jeszcze i inne apokryfy), lub chęci jedynie większego zmistyfikowania czytających; przyczyna pierwszego kryje się w dążności połączenia dziejów powszechnych z dziejami żydowskiemi, a raczej — podciągnięcia tamtych pod te ostatnie. Rodzący się ten swego rodzaju uniwersalizm nie pozostał bez wpływu i nadal na rozwój takiej gmatwaniny, coraz bardziej z biegiem czasu uwydatniającej się w piśmiennictwie chrześcijańskim. Chociaż apokalipsy Zoroastra, Histaspa i inne, noszące nazwy osób zewnątrz dziejów i mitów żydowskich wziętych, nie doszły, jak wiemy, do naszych czasów, Księgi Sybilskie wymownie rozpoczynają wskazany kierunek.
 W wyliczaniu apokalips, przechowanych do naszych czasów, spotykamy tytuły np.: Księga Enocha, Księgi Sybilskie, mylne o za-