Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/43

tancjusza (Inst. Divin. 1, 6, 10), wypadek ten z Księgami miał miejsce za panowania Tarkwinjusza Starego, a więc o całe stulecie dawniej. Zapisał zaś nietylko wskutek szczególniejszego upodobania do tajemniczych wypadków i cudownych wydarzeń, jakkolwiek to upodobanie dzielił on ze wszystkimi dziejopisarzami starożytnymi, ale jeszcze i dlatego, że sam przedmiot pracy, starożytności rzymskie, tego wymagał, a również, z zadania tej pracy wypływająca konieczność wyjaśnienia i sięgnięcia początków wszelkich instytucyj rzymskich. Za jego bowiem czasów istniało w Rzymie kolegjum państwowe, mające wyłącznie pod swoją opieką, a w danym razie i odczytujące, badające księgi Sybilskie. Więc jeśli księgi same istniały i były przechowywane z pieczołowitością, ktoś i kiedyś je napisać, ktoś i kiedyś je nabyć w pewnym celu musiał; jeśli owe księgi dostojnicy państwowi przechowywali i z nich korzystali, jakaś władza państwowa i w jakimś czasie, w przeszłości, to kollegium niechybnie ustanowić musiała.
 Tak więc — początek samej instytucyi sięgał czasów pierwotnych Rzymu; w rozwoju zaś jej dziejowym odbija się rozwój ogólny Państwa. Słowem, nie będąc czemś przygodnem, czasowem, lecz owszem, ściśle wypływając z istoty państwa Rzymskiego, kollegium wzmiankowane stanowiło jeden z pierwszorzędnych organów życia publicznego i funkcyj dziejowych samego państwa. Losy więc tego kollegium, przedstawiając wielce ciekawą kartę z dziejów umysłowości ludzkiej, nierozerwalnie są związane z pojęciami o Sybillach i z rolą przypisywaną im w historyi.
 W każdym jednakże razie, za czasów panowania królów w Rzymie utworzona instytucya przetrwała do początku piątego wieku ery naszej. Tysiącoletnie jej dzieje są w rzeczywistości dziejami sławienia i utrzymywania w pamięci ludów europejskich wieszczb różnych, przypisywanych Sybilli. Faktów do tych dziejów dostarczają historycy rzymscy. Oni to przeto, jeśli już nie samą osobę Sybilli, to jej wróżby wprowadzają do historji rzymskiej, a z nią do dziejów powszechnych.
 Dwaj mężowie, powołani przez Tarkwinjusza, mniejsza już