Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/60

wnioski? Oto chyba takie: Jaskinia (domus Horacego), gdzie było głębokie źródło (alta Albunea Wirgiljusza) wskutek wyziewów białawych (cana — które sulfureis fumat aquis — Martialisa) nazywane białawym, Albunea, Albula, służyła, jak to opisuje Wirgiljusz, do wróżbiarstwa. W szmerze źródła szukano głosów boskich, czy ludzkich, a w głosach — przepowiedni. Otóż te głosy uosobiać zaczęto w postaci niewieściej, postać zaś samą zaliczać do rzędu Sybilli. Sybilla ta, ze względu na miejscowość, nazwana została Tyburtyńską; jako imię — służyła jej nazwa samego źródła, Albunea. Ona to, jako związana pochodzeniem ze źródłem i szmerem jego, według Tybulla, »niosła przez nurty Anjonu i na suchem łonie doniosła« wieszczby, które podania mogły jej przypisywać.
 Rzym podbijał mieczem narody. Starczyło mu na to siły fizycznej, brutalnej. Lecz by zapanować nad bogami pobitego narodu, by się otrząsnąć ze strachu przed ich władzą, brakło mu do tego siły moralnej, koniecznej śmiałości umysłu, niezależności przekonań, spokoju, którym obdarza równowaga wewnętrzna. 1 oto każdy z pobitych przez Rzym narodów, po kolei, stawał się widzem i świadkiem, jak zwycięzca nurza się w prochu przed własnym bogiem jego, jak w trwodze dziecinnej wykonywał on bezmyślnie ku czci nowego dla siebie przedmiotu obawy czcze, a częstokroć nawet zdrożne, formalności rytuałowe. Ludy niszczyć i poniewierać, bogów zaś zniszczonych i sponiewieranych ludów czcić i uspakajać ofiarami i wymaganemi modłami i obrzędami, okazało się zasadą polityki rzymskiej. Lista bogów czczonych w Rzymie stała się nakoniec katalogiem ogólnym bogów, owoczesnego świata dziejowego. Babilończycy i egipcyanie, persowie i Syryjczycy, grecy i żydzi, widząc swych bogów wynoszonych po kolei po nad innych, dotychczas wyłącznie czczonych, doświadczali poniekąd uczucia zemsty i łudzili się, że nadchodziła dla nich chwila pokonania przez swego boga zwycięzcy świata i za pomocą tego zwycięzcy zapanowania nad całym światem.
 Jak tylu narodowych bogów rzymskich ustąpiło przed bogami greckimi, przez samych Rzymian do państwa wprowadzonymi, tak