dźwiękowo pierwotnej formie tego złożonego wyrazu; można też wspomnieć analogię z Θεόφιλος, który z Bogomiła zmienił się u nas na Bogumiła. W każdym razie faktem pozostanie, że forma Bogarodzica, użyta już w powstałym około r. 1412 Chronicon conflictus Vladislai regis cum Cruciferis, jest udokumentowana równie dawno, jak tamta druga, a więc nie ma podstawy do jej rugowania czy kwestionowania.
Zastanawiano się nieraz nad przyczyną, dla której w funkcji wołacza występują w wierszu pierwszym formy mianownika, a więc: Bogarodzica, Dziewica, Maria, zamiast Bogarodzice, Dziewice. Stwierdzono, że „już w najdawniejszych zabytkach naszych przeważa użycie form mianownika w tej funkcji… braca… Zbawicielu nasz, nadzieja wszech końców ziemie… a to samo trafia się także w zabytkach starocerkiewnosłowiańskich“[1]. Przypuszczano też wpływ „kościelnej łaciny“, który utrwalił formę Maria w funkcji wołacza. Przypuszczenie to, w zasadzie dość słuszne, ujęte zostało jednostronnie, bez należytego pogłębienia, więc należy je uzupełnić dokładniejszymi i właściwszymi informacjami z dziedziny obyczaju liturgicznego. Obyczaj ten, spotykany nader często w modłach i pieśniach nabożnych greckich i rzymskich, nakazywał używanie formy mianownika zamiast wołacza, ilekroć zwracano się do Boga lub do osób świętych. Przykłady takiego nominativus maiestaticus ła-
- ↑ Lehr-Spławiński, l. c., s. 89. Mimochodem zwrócę uwagę na istniejącą w niektórych gwarach oboczność -ce: -ca (pszenice gen. sg. ⦥ pszenica); por. W. Taszycki, Z dawnych podziałów języka polskiego, Cz. II, przejście -je ⦥ ja, Lwów 1934, s. 94. Ale w danym wypadku nader ryzykownym byłby domysł o przejściu wołacza *Bogarodzice ⦥ Bogarodzica. Gwarowe elementy zaznaczyły się w niektórych odpisach Bogarodzicy (o nich osobno), ale do nich nie będzie żadną miarą należał wyraz pierwszy, który we wszystkich odpisach ma zakończenie jednakowe.
