Strona:Józef Birkenmajer - Bogarodzica Dziewica.djvu/65

wybrałbym może wariant: to dać raczy, bo ten najjaśniej ów związek i rodzaj zaimka zaznacza. Między słysz i usłysz różnicę znaczeniową rozwinę jeszcze w rozdziale o stronie liturgicznej utworu. Zachodzi stopniowanie znaczeniowe także między wyrazami pobyt i przebyt. Nadmienię tylko, że wyrażenie wieczny przebyt (viesni prsiebit) — może pod wpływem Bogurodzicy — spotykamy w drukowanym tekście Wierzę z r. 1475, w znaczeniu ‘żywota wiecznego’ (dwunasty artykuł wiary). W Psałterzu Floriańskim: przebytek oznacza ‘mieszkanie’. Wyraz ten może miał w pamięci pisarz tekstu warszawskiego, skoro napisał przebithk i analogicznie pobithk.
 Niewiele już zostało do objaśnienia w tzw. dwóch pierwszych zwrotkach Bogarodzicy. Rzekoma ‘młodość’ czy ‘nowożytność’ wyrazu matko mniej by raziła od innych, jeszcze młodszych, jakie próbowali wprowadzać czy tworzyć niektórzy komentatorowie w wieku XIX i XX; jeżeli przyjmowano deminutiva od Boga i Dziewy: *Bożyka czy *Dziewikę ⦥ Dziewica — i nie zająkniono się przy tym nawet o jakiejś ‘nowoczesności’, tedy nie ma powodu do dziwienia się trzeciemu deminutivum, tym bardziej, że jest (podobnie jak wprowadzenie formy dziewica) uzasadnione przykładem deminutywnej oboczności w modłach greckich, a poniekąd łacińskich. Tymczasem o takiej oboczności w wezwaniach Boga ani słychu w liturgii rzymskiej ani greckiej, co zresztą dawno i sam Łoś stwierdził, widząc w tym niemałą trudność dla swej ‘Bożykowej’ hipotezy.
 ‘Uderzającą archaiczność’ naszej pieśni widzi Lehr-Spławiński we współistnieniu krótszych i dłuższych form rozkaźnika, a więc z jednej strony napełń, słysz, usłysz, z drugiej ziści, zyszczy, spuści, raczy. Współistnienie to wytłumaczył poczynionymi już przez Rozwadowskiego obserwacjami, że w najdawniejszej znanej fazie polszczyz-

57