mamy do czynienia nie z historią w znaczeniu istotnym, ale z literacką legendą, o dość dowolnym umiejscowieniu chronologicznym.
Wszystkie inne ze wspomnianych utworów oparte są na tle epok zdecydowanie określonych już w samych tytułach. „Wojna chocimska” i „Czarniecki” czerpią swą zasadniczą treść z dziejów polskich XVII wieku, a „Chrobry” i „Jagiellonida” zajmują się momentami, w których na widownię dziejową wchodzą i rozpoczynają swą historyczną misję polityczną i kulturalną: w jednym wypadku Polska, w drugim Litwa.
Uderzyć może niejednego ta okoliczność, że są to właśnie te momenty dziejowe, na których w ciągu XIX і XX wieku skupiać mieli uwagę twórcy najlepszych naszych powieści historycznych, tak iż w pewnej mierze odpowiednikiem treściowym omawianych tu poematów będą: „Złota Wolność”, „Duma o hetmanie”, „Powieść o Walgierzu”, „Trygologia” i „Krzyżacy”. A także i to, że tym właśnie czasom najwięcej uwagi i najtęższe swoje dzieła poświęcali historycy.
To zresztą już nie było szczególnym przywilejem nauki XIX czy XX wieku. Jeżeli rzucimy okiem wstecz, na historiografię dawniejszą, nie trudno będzie się przekonać, że i tu zainteresowanie bodaj największe na całym obszarze polskich dziejów budziły trzy wielkie epokowe zdarzenia: rzucenie podwalin pod silne państwo polskie przez Bolesława Chrobrego, połączenie się Polski z Litwą i przejście ciężkiego kryzysu państwowego za Wazów. Fakty jakie, jak wyprawa wiedeńska, czy walki Batorego chlubne, ale dla wewnętrznej struktury państwa i narodu nie tyle decydujące, nie budziły równie silnego rezonansu ani w historiografii polskiej ani w literaturze. Czwartym momentem równej miary będzie dopiero upadek Polski walka o odzyskanie niepodległości. Ale ten „przedmiot świeży” dopiero w pokoleniu powstania listopadowego znalazł swych badaczy naukowych i swoich piewców na większą skalę. W próbach epickich z początku XIX w. zaledwie, jako się rzekło, znajdował wtórny swój wyraz w aluzjach i przenośniach.
Strona:Józef Birkenmajer - Epika polska przed Mickiewiczem.djvu/17
Ta strona została uwierzytelniona.
