nie z oddali przez pryzmat tęsknoty; podobna jest w tym do Mickiewicza, do którego się zbliża ponadto używaniem form ballady, bardzo często przypominającej ton litewskiej pieśni ludowej.
Ze wzruszającą rzewnością prosi poetka słowika z nad Niemna, żeby śpiewał jej o wszystkim, co tam zostało — po tamtej stronie. Pod wtór śpiewu słowika wspomina grób swej matki w Dubinkach, zdziczałe róże, łąkę niebieską z kładką, oraz ten len „co się pokruszył, na nitki się podzielił... i jak zeń było płótno do trumien czy na wesele.
O tym lnie litewskim wyśpiewała Iłłakowiczówna cały szereg pieśni, ujmujących siłą uczucia i wdziękiem. A poświęciła słów wiele serdecznych kochających nietylko litewskiej przyrodzie, ale i ludziom. W balladach bohaterskich potrąciła i o dawne dzieje litewskie i wydobyła z nich tony nowe, niespodziane. Ileż uroku ma w jednej z tych ballad młodociany królewicz bohater, Władysław Warneńczyk, gdy z chłopięcą ciekawością pyta swego ojca Jagiełły, jak to tam było na tej tajemniczej dawnej pogańskiej Litwie. Nowe tony dobyła poetka również z tak po całej Polsce znanego o tylekroć przez poetów zużytkowanego tematu miłości króla Zygmunta Augusta do Barbary Radziwiłłówny. Ale podobnie jak Mickiewicz tak i ona w spojrzeniu na historyczną przeszłość Litwy nie ograniczyła się do tego, co się mogło znaleźć w kronikach historycznych lub w wieści gminnej. Potrąciła też o wypadki historyczne bliższe, te, które były współczesne dniom jej życia. Dlatego obok pieśni o marszałku Piłsudskim i generale Żeligowskim znajdzie się pełna żywego uczucia pieśń ludowa o Waldemarasie, znajdą się też gorące wyrazy czci i współczucia dla dwóch bohaterskich lotników litewskich, Dariusa i Girenasa, którzy po przelocie Północnego Atlantyku zginęli tragiczną śmiercią w katastrofie lotniczej na progu swej ojczyzny.
Dochodząc do tego wiecznie ruchomego punktu, który się nazywa bieżącą chwilą, poetka dotykała też spraw aktualnych dotyczących Litwy, zwłaszcza jej stosunku do Polski.
Nie była ona na tym polu pierwsza. Temat ten był częsty w literaturze polskiej jeszcze za czasów Jagiellonów,, gdy toczyła się sprawa Unii dwóch krajów. Najznakomitszy, obok Skargi prozaik polski w XVI w. — a jakże odeń różnym i poglądami i sposobem pisania, Stanisław Orzechowski, nieraz o sprawę tę potrącał. Prócz
Strona:Józef Birkenmajer - Motywy i zagadnienia litewskie w literaturze polskiej.djvu/13
Ta strona została uwierzytelniona.
11
Motywy i Zagadnienia Litewskie w Literaturze Polskiej
