Wikiźródła

Strona:Józef Birkenmajer - O autorstwie Carmen Macaronicum.djvu/5

Ta strona została uwierzytelniona.
403
O autorstwie Carmen Macaronicum

Fluxa trahebatur vestis talosque tegebat
In centumque sinus, in rugas mille plicata
Et manicis nudos mirere natasse lacertos.

Podobieństwo nie jest aż tak ‘uderzające’, by konieczną była myśl o przejęciu pomysłu z jednego utworu do drugiego. W VD jest mowa o wygolonym podbródku (mentum) mnicha, w CM o pleszy na ciemieniu (vertice) czyli tonzurze[1]. Wyrażenie świecić plechą (czy łysiną) jest tak po dziś dzień częste, że za zwrot potoczny, a nie literacką nowostkę, uznać je należy. Zwrot ad imos talos niekoniecznie musiał być wzięty z VD, skoro spotykamy go np. w słynnej satyrze Horacego (I 9, 10), którą każdy humanista umiał na pamięć. Przy odrobinie cierpliwości możnaby i w satyrach Horacego, Martialisa czy Juvenalisa, czy u komedjopisarzy rzymskich czy u Vergilego[2] znaleźć niejeden zwrot, którym posłużył się autor CM, nie będąc bynajmniej zmuszonym korzystać z VD. Zwroty te pewno zawierają nawet więcej podobieństwa do CM niż cytowane przez Erzepkiego wyjątki z Klonowicza.
 Zresztą przypuśćmy nawet, że autor CM nie mógł skądinąd wziąć tych zwrotów, tylko z VD — czyż to dowód, że autorem tym jest Klonowicz? Gdyby postępować taką metodą, możnaby Kochanowskiemu przypisać utwory Grochowskiego, Makowskiego i wielu, wielu innych poetów, którzy całe wiersze (nietylko zwroty) dosłownie nieraz od Kochanowskiego przejmowali!

 2. Ale Erzepki powołuje się na daty. Są one istotnie dość wymowne. VD ukazała się — jak dowiedziono — w r.1587, CM dopiero w trzy lata później (1590[3]). Prawda, ale i jeszcze

  1. ↑ Mówi i o niej Klonowicz w V D., ale inaczej: „atque sacer pia tempora sulcus obibat“...
  2. ↑ Daję początek: CM 171 paternis bobus — dosłownie przejęte z Hor. Epod. II 3; CM 63 undique tutus — jest to zakończenie wiersza 2-go z Sat. II 1; CM 32 Quidquid id est — dosłownie z Aen. II 49 (powtórzone zresztą przez Kochanowskiego w liście dedykacyjnym Odprawy posłów); inne przykłady cytuje (za W. Steffenem) Dobrzycki. Podkreślić należy, że Kochanowski w swych łacińskich poematach nieraz używał vergiliańskiego prowincjonalizmu (czy archaizmu) olli zam. illi. Kto zaś był lepszym znawcą i gorliwszym naśladowcą Horacego — Kochanowski czy Klonowicz — to chyba nie ulega kwestji. Całe CM jest pełne myśli wziętych z Epodu II.
  3. ↑ Wład. Bełza w Bibljografji Jana Kochanowskiego porządkiem chronologicznym ułożonej (Wszystkie dzieła polskie Jana Kochanow-
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:Józef_Birkenmajer_-_O_autorstwie_Carmen_Macaronicum.djvu/5&oldid=2546807”