Strona:Józef Birkenmajer - O autorstwie Carmen Macaronicum.djvu/8

Ta strona została uwierzytelniona.
406
Józef Birkenmajer

szami, których brak w znanych nam edycjach (w. 65—68, 124 i 130—131)[1].
4. Najpewniejszych dowodów na autorstwo Kochanowskiego czy też Klonowicza szukać należało w samym tekście CM, tj. z jednej strony w jego treści, z drugiej zaś strony w jego formie artystycznej i językowej. Treścią — poza cytowanym szczególikiem — Erzepki się nie zajął, natomiast językowi poświęcił sporo miejsca zarówno w przedmowie jak i w Słowniczku, położonym po opracowanym na nowo tekście CM[2]. W słowniczku tym zestawionym sumiennie, zamieszczono przy wyrazach i zwrotach rzadszych lub bardziej charakterystycznych przykłady tychże słów i zwrotów, wyjęte z różnych pism Kochanowskiego i Klonowicza. Z zestawień tych dowiadujemy się rzeczy ciekawych; oto wyrazów flus, haftka, gotowy, miód, kucharka (w znaczeniu ‘księżowskiej gospodyni’), kurwa, nastułka, wspinać się nie spotyka się u Klonowicza, natomiast gościniec, krasny, pani duszka, przekalać, obce są Kochanowskiemu. Większść wyrażeń ‘osobliwszych’ jest zatem po stronie Kochanowskiego. Zważmy ponadto, że i przekalać i pani duszka to ulubione wyrażenia Reja i to właśnie z czasów, gdy pan nagłowski stał blisko dworu królewskiego w Krakowie; Kochanowskiemu oba te wyrażenia musiały być dobrze znane, boć chyba dzieła Rejowe nieraz czytywał[3]). Krasny — jeżeli tego za czechizm nie poczytać, a tych, jak wiadomo, na krakowskim dworze zasłyszeć można było — nie takie znów rzadkie słowo, by go za cechę wyłącznie Klonowiczową uznać należało. Co do gościńca może najbardziej on za Klonowiczem przemawia, zwłaszcza jeżeli z Wisłą i Gdańskiem go skojarzyć:

Istuleam[4] spectans wodam Gdańskumque gościńcum

  1. Dobrzycki pisze na s. 28: „Prof. Brückner pośrednio wyraża przypuszczenie, że druk CM w r. 1590 nie był pierwszym“. Szkoda, że sformułowanie tego przypuszczenia nie zostało oparte na pewniejszych danych. Może się jednak i te znajdą...“.
  2. Uwagi krytyczne — trafne, lecz pobieżne — poświęca temu słowniczkowi Gaertner.
  3. Świadczy o tem sam w Elegjach (El. III, 13, 9—14), wyszczególniając Józefa i Wizerunk. W Zwierzyńcu, najbardziej dworskim utworze Reja, jest epigramat poświęcony Kochanowskiemu.
  4. Zhellenizowanej nazwy Wisły — Istula obok powszechnego Vistula często grecysta Kochanowski używa w poezjach łacińskich (El. III 5).