Strona:Józef Birkenmajer - O autorstwie Carmen Macaronicum.djvu/9

Ta strona została uwierzytelniona.
407
O autorstwie Carmen Macaronicum

Nie należy jednak zapominać, że nie kto inny, ale właśnie Kochanowski dał Klonowiczowi natchnienie do Flisa (1595?); oto bowiem, co czytać można w Satyrze, wydanym na trzydzieści z górą lat przed Flisem (1563):

To nawiętsze misterstwo, kto do Brzegu z woły,
A do Gdańska wie drogę [= gościńcum] z żytem a z popioły...
Na każdy rok pływając do Gdańska z traftami...
Weźcie z borów do Wisły burtnice i ławy...

Także w słynnej elegji (El. III 15):

Patria rura colo nunc fallax aula valebis,

która jest jakby palinodją Satyra (samże Satyr wspomniany jest tam w w. 42), mówi Kochanowski szeroko o zawodzie flisackim i spławie wiślanym; niektóre zwrotki Flisa są poprostu jakby przeróbką tych wierszy. — Gościniec zresztą to wyraz po dziś dzień najczęściej używany w Krakowskiem (gdzieindziej mówi się dziś o szosie, trakcie itd.). Wyraz to znajomy Rejowi i przezeń używany („Cnota z rozumem różnemi gościńcami chodzą“).
Świadczy o tem sam w Elegjach (El. III 13, 9—14), wyszczególniając Józefa i Wizeruk. W Zwierzyńcu, najbardziej dworskim utworze Reja, jest epigramat poświęcony Kochanowskiemu.
Nie odbiegnę od tematu, gdy zajmę się gruntowniej i szczegółowiej polszczyzną w CM; uczynię to zresztą możliwie zwięźle. Wiadomo, że cały utwór pisany jest hexametrem. Stąd wniosek, że polskie wyrazy, znajdujące się w tym utworze, chcąc niechcąc podporządkować się musiały prawidłom wersyfikacji łacińskiej. Warto mimochodem przypomnieć, że Kochanowski w Odprawie, a poczęści i w przekładzie Alkestis, tym właśnie prawidłom usiłował podporządkować mowę polską — o podobnych usiłowaniach u Klonowicza jakoś głucho... „Nie wiem, jako w polskim języku brzmieć będzie“ — żenował się autor Odprawy wobec Zamoyskiego. Osobliwiej chyba brzmieć musiały uszom nienawykłym polskie wyrazy — w hexametrze...
Jak sobie z tym ‘osobnym charakterem’ wierszowym poradził autor CM? W sposób nader prosty. Zastosował do wyrazów polskich te same prawa co do łacińskich. Wiadomo, że wiersz łaciński nie liczy się z akcentem wyrazowym,