Strona:Józef Birkenmajer - O tytułach cesarza i króla.djvu/16

Ta strona została uwierzytelniona.
618
Józef Birkenmajer

Sen Cezary (mianownik: Cezara!) oraz Cezarego Barykę, alias Czarusia, z Przedwiośnia Żeromskiego; czy ma ten Czaruś co wspólnego z drugim jeszcze podobnym imieniem stworzonym przez Żeromskiego, Czarowicem, tego już nie wiem.

III.

A teraz skąd się wziął tytuł króla?
Powszechne mniemanie przypisuje mu początek podobny, jak tytułowi ‘cesarza’ od imienia potężnego i sławnego władcy, który odegrał wielką, epokową rolę w dziejach. Monarchą tym był Karol Wielki.
Przedstawicielem głównym etymologii, wywodzącej słowiańskie nazwy ‘króla’ z imion Karola Wielkiego (niem. Karal, Karl, łac. Carolus) był Berneker, który wskazywał, że Karol Wielki kilkakrotnie walczył ze Słowianami i był przez nich znany jako wielki władca czy cesarz. Prof. Brückner pogląd niemal identyczny powtórzył takim stylem: „w dziewiątym wieku przeszło od pierwszego wielkiego pogromcy Słowian zachodnich, Karla, Karola... i rozszerzyło się po całej Słowiańszczyźnie, a przez nią Greków doszło, co swego władcę za jedynego prawnego basileusa uważali, zachodnich cesarzy krales nazywali“.
Niezależnie od tego, od czego wywodzą się słowiańskie nazwy ‘króla’, pragnę odrazu sprostować nieścisłości w informacjach prof. Brücknera dotyczących greckiego krales (a właściwie kralis lub krali, bo tak Grecy czytali, wyraz κράλης, pisany też κράλις). Tytuł ten wcale nie jest jakimś synonymem ‘cesarzy zachodnich’, ale stosowany bywa do różnych książąt i królów słowiańskich, a także do węgierskich. Już w IX wieku dokumenty byzantyńskie wspominają takiego κράλης siedzącego na obszarze Pannonii, czyli Węgier, a później ten tytuł powtarza się nieraz w źródłach odnoszących się nie tylko do Słowian bałkańskich i Węgrów, ale także i do Rusi, która bynajmniej ‘zachodnim cesarzom’ podległa nie była. Jeszcze w XV wieku Grecy nazywają κράλης króla polskiego i węgierskiego, Władysława Warneńczyka, a także i jego następcę na tronie węgierskim, Jana Hunyadego. W poemacie Zotikosa Περὶ τῆς μάχης τῆς Βάρνης (o bitwie warneńskiej) Hunyady stale nosi miano κράλης Ἰάγγος (kralis Jangos).