Strona:Józef Ignacy Grabowski - Uwagi nad powodami upadku majątków obywateli w Wielkiem Księstwie Poznańskiem.pdf/16

pańszczyznę; włościanin gospodarz nie szedł nigdy na zaciąg sam, ani jego żona; parobcy jego i dziewki odrabiały, które on jako czeladź przyjmował i godził co rok, wynagradzając ich nie pieniędzmi, jak my teraz, lecz płodami gruntowemi, co mu wiele łatwiéj przychodziło. Dziś nasz komornik, parobek, jest prawdziwie zaciężny, bo cały rok niemal dniem i nocą na usłudze pana swego. Różnica, jeżeli jest jaka między dawnemi zaciągami a dzisiejszemi, nie jest bynajmniéj na korzyść pracującego włościanina; każden, któren ma doświadczenie, to uzna; czy dla tego znowu na własność parobkowi trzeba dom, ogród i łąkę oodać? Od zniesienia poddaństwa i zaprowadzenia kodexu Napoleona każden włościanin był wolny człowiek, równy i pod prawem témsamém co jego chlebodawca; przymusu, gwałtów, ucisku nie mogło być więcéj lub mniéj jak i teraz.
 Opisywania więc wszelkich onych czasów pańszczyzny od zniesienia poddaństwa, że były katownią, tyranią włościanina, są tylko kłamstwem i wymysły autorów cudzoziemców, którzy szczęśliwi gdy nas spotwarzać mogą, niepomni, że do roku 1808. w Śląsku i innych częściach Prus ucisk moralny poddanych włościan oraz materyalna od nich wymuszana korzyść, o wiele przewyższały wszelkie wymagalności najdawniejszych zabytków robocizn w Polsce.
 Lecz wróćmy do materyi i uwag nad skutkiem zniesienia pańszczyzny przez prawo z dnia 8. Kwietnia 1823. Ja mniemam, że owo prawo jedynie korzyść przyniosło rządowi, a przyczyniło się najbardziéj do nadwerężenia majątków obywateli i do zadłużenia takowych. Dowodzę to następnie. Rząd zyskał na owéj tak zwanéj emancypacyi włościan wielorakoː
 1) Wiadomo każdemu, że włościanin został właścicielem całego zabudowania swego, które mu w dobrym stanie oddać był dziedzic obowiązany; nawet mieszkania osobne, które w tym samym co i chłop odziedziczył domu istniały i do dworu należały, stały się własnością włościanina regulowanego. Utraciwszy