Strona:Józef Ignacy Grabowski - Uwagi nad powodami upadku majątków obywateli w Wielkiem Księstwie Poznańskiem.pdf/17

więc dom i robociznę, musiał dziedzic wsi zastąpić takową przez obsadzenie parobków, komorników, dziewek i t. d. Czy przebudował na nowo nabyte grunta włościańskie, czy go w swém zostawił zabudowaniu, zawsze musiał budować nowe domy. — Liczba kominów w dwójnasób się powiększyła, a przez to i podatku od każdego komina rocznie przybyło 1 tal. 20 srbr. rządowi.
 2) Ściągał dziedzic ze wszech stron ludność, starał się o obsadzenie nowych domów, żeniła się czeladź licznie; przybył zaraz rządowy nowy dodatek do klassycznego podatku. Włościanin regulowany, któren płacił jako zaciężny 5 sgr. miesięcznie pogłównego, podniesiony został na 15 i 20 srbr.
 3) Przez ustanowienie kommissyi jeneralnéj i mnogich kommissyów specyalnych, rząd umieścił urzędników massę, z których większa część prawo mieli do chleba rządowego, przez zasługi wojskowe i długoletnią cywilną służbę. Ci już nie z rządowy kass, lecz przez koszta regulacyi, z których dziedzice ⅔ opłacali, utrzymani byli, co znaczną ulgę skarbowi przyniosło i do politycznych widoków rządowych się przyczyniło, bo wiadomo, że biórokracya liczna w Prusach, silną potęgę rządu stanowi.
 4) Przez skrupulatnie przemiary gruntów i bonitacye takowych, kosztem naszym uzyskał rząd najdokładniejszy obraz majątku krajowego ziemnego i łatwość nałożenia nowego kadastru do podatku gruntowego, czém nam od dawna grożą i do czego najłatwiéj trafią. Kadastrowanie Francyi za Napoleona zaczęte w roku 1804., do dziś dnia jeszcze nieukończone i milionów kilkakroć kosztuje. W Prusiech stało się tylko obrachunkiem kalkulatury, bo ilość morgów każdego gatunku gruntów wiadoma, a naszym kosztem ta wiadomość nabyta.
 5) Przed regulacyą sądy powiatowe mało miały spraw, w których włościanin stawał jako powód lub pozwany. Opieki były nic nie znaczące i bez kosztów sądowych czynności odbywały się, bo własności nie mając włościanin, ograniczało się