Strona:Józef Ignacy Grabowski - Uwagi nad powodami upadku majątków obywateli w Wielkiem Księstwie Poznańskiem.pdf/18

jego mienie na ruchomościach. Od czasu nabytéj własności sądy sportle pobierają od opiek, procenta od administracyi złożonych do depozytów pieniędzy nieletnich, i gdy umiera ojciec familii bez testamentu (co najczęściéj bywa), wywłaszczone są dzieci jego z posady ziemskiéj, bo żona mając prawo do połowy, a do drugiéj dzieci, a jedni nie mogą drugich spłacić, posada idzie na sprzedaż, żonie dają połowę ceny kupna w gotowiźnie, a dla nieletnich do depozytu składają drugą. Tym sposobem cała familia wraca do klassy proletaryuszów; lecz sąd znaczne przez tę manipulacyą osiągnął sportleː stempel spadkowy, taksę, lokalne kommissye, termina sprzedaży i inne formalności przynoszące wpływ do kass sądowych. Równe prawie koszta następują przy działach między rodzeństwem, gdy ojciec testament zostawił, i tak rodzina mienna za życia ojca, staje się ubogą przez sukcessyą.
 Prawda, że podobne postępowanie jest przy każdéj subhastacyi, działach i spadkach, lecz massa subhastowana majątków większych, łatwiéj znieść może koszta te, niżeli mała włościańska posada. Parcelowanie podobnego gruntu również jest kosztowne, zuboża interessentów, lecz zysk czysty ciągną kassy sądowe; dla tego téż od roku 1825., w czwórnasób się powiększyły sądy w liczbie urzędników, i tam, gdzie tylko dawniéj był na powiat sędzia pokoju i assessor, dziś w każdym powiecie jest sąd, mający sześć do siedmiu członków i stósowne personale.
 Sam słyszałem z ust naczelników tych sądów, że jedynie z opiek, hipotek regulowania, i innych czynności włościan, utrzymują się sądy powiatowe.
 Taką to korzyść otrzymał rząd z regulacyi; powiększyła się ludność przez nowe osady proletaryuszów; na kominowém zyskał przez zdublowanie tego podatku; umieścił bez kosztów massę urzędników po komissyach, którzy wpływ rządowy i duch jego rozszerzali; korzystać może z ich prac dla kadastrowania całego kraju, i nałożenia podatku gruntowego. Przez sportle i koszta