Strona:Józef Ignacy Grabowski - Uwagi nad powodami upadku majątków obywateli w Wielkiem Księstwie Poznańskiem.pdf/19

sądowe opłaca sądy mnogie, i znaczne superaty wpływają do kass głównych. Moralny wpływ wywarł przy regulacyi nad naszym włościaninem polskim przez swych urzędników, stawających zawsze jako niby pośredniki między panem a chłopem, biorąc obronę ostatniego, a zawsze parcyalnie stosując ku niemu paragrafy i tak już korzystne, a często nie jasne, prawa z dnia 8. Kwietnia 1823. Dziedzic zaś był sam sobie i swemu losowi oddany, i wystawiony na wszelkie arbitralne postępowanie kommissarzy specyalnych, którzy w latach pierwszych wykonania prawa z innych prowincyi tu napłynęli, i oznaczali się w większéj części najniegodniwszemi postępki, burzeniem włościan na dziedzica, i korzystając z nieobeznania się z prawem właścicieli dóbr.
 Przez owe namowy i podburzania, włościanin wiedząc, że własność osięgnie gruntu, któren dzierzawą najczęściéj nie tak dawno dzierzył, (bo były często przypadki, że tylko lat parę, albo rok jeden był nastał) że zaciągu robić już nie będzie, cisnął się do kommissyów podając wnioski o regulacyą. — Od téj pory już jak najgorzéj odbywał swe prace, odznaczał się krnąbrnością i lenistwem; słowem chciał się tak naprzykrzyć, że sam dziedzic przyspieszy termin pożądany. — Ów dziedzic znękany tym postępkiem, wolał już o od razu zgryść to kwaśne jabłko, i ulegając charakterowi nam wrodzonemu żywości i determinacyi, prosił się o prędkie ukończenie i uregulowanie zobopólnych stosunków. — Stało się; koszta przemiaru, lub rektyfikowanie mapp dawnych, bonitacyi, obrachunków i mnogich terminów, koszta i przykrość żywienia i utrzymywania w domu swym członków tych kommissyów, wycieńczały fundusze obywatela. Tymczasem role jak najgorzéj uprawne; nawet nie bywały mierzwione, bo każda strona nie wiedząc, która część jéj na własność nadana będzie, chowała nawóz w dziedzińcu, aż wyznaczoną swą własność odbierze. Po roku lub dwóch (i to tylko tak krótko trwało kiedy prawnych sporów nie było, inaczéj taka regulacya lat kil-