był istnieje, i obrachowany jest przy podatku gruntowym, a propinacya upadła. — Rząd zniósł prawo przymusu brania napojów z karczem dominialnych, co naturalnym było skutkiem poprzednio przyjętych zasad, to jest zniesienie wszelkich uprzywilejowanych osobistych praw. Ubytek zrobiło to znaczny w intratach, lecz jednak nie mógł być tak wielki, aby nadwerężać majątek.
Wyjątek jednak jest w miastach tych, gdzie propinacya exclusive była dominialną, jak n. p. Jarocin, Lwówek i inne. Tam na mocy praw nabytych za czasów pruskich pierwszych, układy stanęły z mieszczanami a dziedzicem; takowe prawo w roku 1838. zniosło, i tak utrudziło dowody ubytku intraty dominii, że częścią niepodobno było zadosyć uczynić wymagalności prawa, częścią téż użytym w prawie wykrętem, że wynagrodzenie tylko tam mieć może miejsce, gdzie nie przez Mangel an Industrie ubytek w propinacyi nastąpił, najsłuszniejsze pretensye dominii zniweczyło.
Czy dla tego dziś mniéj piją, czy mniéj widać pijanego pospólstwa? bynajmniéj! miasteczka małe odziedziczyły i ogarnęły zysk cały szynków wiejskich na korzyść żydów. Wiadomém jest, że szynkownie żydowskie w miastach mających 1,500 do 2,000 ludności, każda 150 do 200 beczek okowity rocznie szynkuje. — Moralność ludu na tém nie zyskała, lecz żydzi się zbogacają na koszt dziedziców wsiów; i tu tylko rząd zyskał przez podniesienie opłat od konsensów na szynki, lecz lud bynajmniéj, a dziedzice ponieśli wielkie straty.
Ciężary budowli kościołów i budynków plebańskich. Co do tego powodu upadku majątków obywateli, to się z autorem zgodzić nie mogę.
Przyznaję, że budowy domów bożych, plebaniów i budynków gospodarskich plebańskich, mogą się stać ciężarem wielkim dla kollatora, któren ma już tyle do budowania dla siebie, lecz uważać tego nie powinien, jako przybyły ciężar nowy i nadwyrężający jego majątek. Kto nabył dobra z kościołem parafialnym
Strona:Józef Ignacy Grabowski - Uwagi nad powodami upadku majątków obywateli w Wielkiem Księstwie Poznańskiem.pdf/23
Ta strona została przepisana.
