Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Litwa za Witolda.djvu/23

13

1387.

ich. Zachowanie powierzchownych oznak chrześciaństwa zaspokajało ich i lud.
 Jagiełło w początku wielu tych dawniéj pochrzczonych Rusinów, na nowo chrzcić kazał i nawracał; późniéj zdaniem samego Hieronyma z Pragi, poprzestano ponawiać ten obrządek, usiłując tylko wlać im ducha wiary, któréj nie pojmując, wyznawcami już byli.
 Jeśli obraz chrześciańskiéj ówczesnéj Rusi i Litwy niby ochrzczonéj, przez Biskupa Kamaraceńskiego wystawiony, jest prawdziwym, wcale się dziwić nie można, że ją nanowo nawracać usiłowano. Wszakże oburzało to duchowieństwo Ruskie, i Kronika jedna (Latopisiec Daniłł.) zapisała z niechęcią, jakoby dwóch Rusinów, gwałtownie Jagiełło do odstąpienia obrządku Wschodniego zmusił. Lecz gwałtowności takiéj inne źródła historyczne wcale nie potwierdzają.
 Co się tycze starań o zjednoczenie Rusi, te ani dziwnemi ze strony Rzymu, ani bezprzyczynnemi ze strony Króla wydawać się nie powinny. Państwa stoją jednością wiary, obyczajów, praw narodowości całéj. Dla zbliżenia piérwiastków sobie obcych wiara naprzód, prawo potém jest wielkim środkiem. Gwałt zadany srogim jest, niesprawiedliwym zawsze, lecz są okoliczności, a nadewszystko czasy, które winę jego zmniejszają. Gdy nawracający sami głęboko wiarą swą są przejęci, któż nie przebaczy im, że ku niéj wszystkich skłaniają? Kto sam wiary niéma, a nawraca w widokach czysto świeckich tylko i doczesnych; — potępienia godzien. Że Władysław Jagiełło za pomocą wiary połączyć usiłował wielkim nierozerwanym węzłem państwo całe i Polskę, nic dziwnego, nic czegoby się zapierać można. To miały na celu prawa naówczas względem małżeństw wydane, w przywileju na Biskupstwo Wi-