Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Litwa za Witolda.djvu/278

268

1413.

gundów, Wyssegerdów, Montygerdów, Tawtygerdów, Gastoldów, i t. d. Wkońcu dodane: i t. d. każe się domyślać, że więcéj rodzin podobno przypuszczonych zostało do tego zaszczytu.
 Akt ten ze wszech miar ważny, nową epokę w dziejach Litwy i usiłowaniu zjednoczenia jéj z Polską stanowi. Myśl ta pobratania i podniesienia do przywilejów, była wielką i płodną; a że wyłączenia znajdujem, że się dorozumiéwać musimy odrzucenia Rusi, nie dziwi nas w tamtych wiekach; dotąd bowiem wszelkie państwo stara się o jedność wiary, zarówno z prawem i językiem, a głębiéj od obojga, łączącéj wszystkich członków społeczeństwa w żywą całość. Wiek ów, głęboką wiarą własną upoważniał niejako co dla wszczepienia jéj w drugich czynił; tolerancja wydaje się potrzebą i słusznością ludom z wiary ogołoconym, którym każda zdaje się równie dobrą. Gdzie nie ma żadnéj wiary, tam wszystkie równą opiekę mieć muszą; silne uczucie zmusza nawracać, i wskazuje obowiązek w nagleniu zbłąkanych na drogę prawdy. Nietolerancja, tylko przy niewiarze, gdy religja jest polityki saméj narzędziem, gdy ci co ją szczepią, nie wierzą w to co rozszérzają; — jest ohydną i zbrodniczą.
 W akcie przez panów litewskich podpisanym zobowiązywali się oni do wierności królestwu i królowi i W. xięciu; przyrzekali nie obiérać sobie udzielnego W. xiążęcia po śmierci Witolda i t. p. Tu powiedziano o herbach wyraźniéj jeszcze: »Iż, acz za najjaśniejszych xiążąt, pana Władysława króla Polskiego i Alexandra Witowda W. X. Lit. panów naszych najłaskawszych zezwoleniem herby, których używać nie była nam rzecz zwykła za przeciwnym zwyczajem, który był u nas, dla oznaczenia imienia tytułu i ślachectwa naszego, i t. d. (Arma quibus uti insolitum fuit