Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Litwa za Witolda.djvu/28

18

1387.

dziom ziem i powiatów w Polsce służącego; — i po jednym (Justitiarius) Staroście, coby wykonywał wyroki i spełnienia ich pilnował.
 Z tego, jakiby był dawny w Litwie porządek, domyślać się trudno; lecz ze wszystkiego widać, że jak Kunigasowie udzielni sprawy swych Bajorów, tak oni sprawy ludu rozstrzygali arbitralnie. Panujący sądził zatargi między udzielnemi podległemi sobie Xiążęty.
 Dajemy téż i darowujemy, ciągnie daléj przywiléj — tymże Rycerzóm, pełną i całkowitą władzę, aby córki swe, wnuczki i wszelkiego stopnia niewiasty pokrewne sobie, swobodnie za mąż wydawali; takoż i wdowy; — wedle obrządku katolickiego.
 Tu już przegląda widocznie dawny porządek pogan, gdzie Panu najwyższemu, Hospodarowi, służyło prawo wyłączne rozporządzania nie tylko wszelkiém mieniem, lecz i córkami, wnuczkami, wdowami Bajorów, które bez zezwolenia pana za mąż iść nie mogły. Toż samo prawo niżéj znajdujemy służące Bajoróm względem wieśniaków i ludzi niewolnych. — »Gdyby zaś, mówi daléj, córka, wnuczka lub krewna jednego z tych rycerzy, po zgonie męża pozostała wdową; tę zachowujemy w majętności mężowskiéj, dopókiby wdową była.” — Punkt ten zarówno przeciwny zwyczaj i prawo dawniejsze wskazuje. »Jeśli zaś w powtórne wejdzie związki, od męża, którego sobie wybierze, nadaną być ma (uposażoną), a majętność po piérwszym mężu, dzieciom, jeśliby były, lub bliskim męża piérwszego ma pozostawić, jako to w innych krajach naszych (Polsce) jest we zwyczaju.”
 Następuje przyrzeczenie, że nowéj ślachty do prac i obowiązków wszelkich względem panującego zmuszać nie będzie panujący; wyjmując tylko od tego potrzebę budowy