W pierwszéj księdze, która jest wstępem do kroniki, opisuje Gallus Polskę ówczesną, żyzną jej ziemię i granice; mówi, co zasłyszał o dawnych panujących, spisuje czyny Chrobrego, za wzór go stawiąc jego imiennikowi; nareszcie przystępuje do życia króla, lat jego młodości i czynów wojennych. Nad wszelkie spodziewanie nie jest to suchy regestr ani katalog wypadków, ale niemal poetyczna deklamacya, którą téż wówczas po szkołach za wzór stylu i łaciny podawano.
Gallus stara się ubarwić i ubrać, naśladuje dawnych dziejopisarzy, tworzy mowy i kładzie je w usta wodzów i królów. Śmiano się z nich dawniéj, ale ta forma trochę w istocie napuszona, wedle ówczesnych pojęć sama tylko dozwalała kronikarzowi głębszą myśl jakąś wyjawić. Kładł na rachunek bohaterów własne swe pojęcia.
Gallus, w części wierszem w części prozą spisał dzieje, do których brał się różnemi czasy, w kraju i zagranicą.
Wspomnienia o tém, że korzystał z podań i pieśni, z rozmów starych ludzi, niekoniecznie dowodzą, iżby źródeł innych nie miał. Sam on o jakichś kronikach, zapewne katalo-
Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Odczyty o cywilizacyi w Polsce.djvu/103
Ta strona została przepisana.
