Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Odczyty o cywilizacyi w Polsce.djvu/45

cuzów, przez których rzeczywiście pierwsze początki oświaty rozkrzewione zostały.
 Zaprowadzenie zakonu Benedyktynów, zakładanie szkółek dla niższego duchowieństwa przy katedrach, fundowanie kościołów po kraju — były pierwszemi krokami cywilizacyjnemi.
 Żeśmy w tych czasach nie mieli dziejopisa, a historya nasza opiera się na tém, co obcym i nieprzyjaznym lub późniejszym podobało się o nas nakreślić, przez podania więc i baśnie musimy dochodzić prawdy o ówczesnym stanie kraju, który w oczach wrogów nie mógł się inaczéj jak dzikim i barbarzyńskim wydawać.
 Tego tylko łatwo domyślać się możemy, że pierwsze dzieje lat długich, zajętych wojnami po wprowadzeniu chrześciaństwa, były powolną walką i pracą na pogodzenie z sobą dwóch żywiołów: dawnego pogańskiego i nowego chrześciańskiego, pod obcą, mało dostępną formą przychodzącego do nas. Jak się one złączyły z sobą, jak na siebie działały, jak pogodzić się mogły, na to przyszłych wieków odpowie historya.