Strona:Józef Ignacy Kraszewski - Odczyty o cywilizacyi w Polsce.djvu/63

i ustalenie zewnętrznego spokoju, władzę tę ukrócać zaczęły. Podział monarchii po Krzywoustym, rozdzielając państwo, osłabił panujących w niem, którzy na mniejszych dzielnicach rządy swe z przedniejszemi w kraju ludźmi wpływu, podzielić musieli.
 Z szeregu panujących na ziemiach lechickich po Krzywoustym, Mieczysław III, Kazimierz Sprawiedliwy, Bolesław Wstydliwy, Leszek Czarny, Władysław Łokietek, nareszcie zamykający ten okres Kazimierz Wielki, z różnych względów zwracają na siebie oczy, jako przedstawiciele kraju i świadkowie jego ukształcenia. Same charaktery tych panujących, już malują nam epokę. Męztwu Krzywoustego, brak Chrobrego idei; pobożności Bolesława, klasztor byłby stosowniejszym od tronu przybytkiem; w Kazimierzowej sprawiedliwości jest wyrzut surowości poprzednikom uczyniony; Łokietek rośnie już na bohatera, i pojmuje wielkie zadanie władzy swej, nareszcie Kazimierz Wielki, jednością prawa wyznaje potrzebę zjednoczenia prowincij i klas społeczeństwa. On téż zamyka epokę pierwszego życia Polski, jej zwrotu do lat młodzieńczych.