zastąpi? Gorzkie doświadczenie, rokroczna strata licznych mórg ziemi zapewnie już nas dostatecznie pouczyły, że nie ma w naszem społeczeństwie ani po wsiach, ni po miastach dość gotowego kapitału, by wszystkie pozostające módz pokrywać szczerby, by módz kupować upadające gospodarstwa. Nie chcąc tracić ziemi, musimy się starać o sposoby i środki czyniące możliwem utrzymanie własności ziemskiéj w ręku dzisiejszych właścicieli. Najwidoczniéj i najsilniéj szkodzi utrzymaniu własności w ręku rodziny system równych działów, bo niestety i u nas mamy przykłady, gdzie nawet synowie zamożnéj rodziny nie mogąc się pogodzić zaraz w pierwszym stopniu wieś spieniężyli, w obce wydali ręce, a widzieliśmy, że nawet bez niezgody rodzinnéj przy systemie równych działów, wieś w ręku rodziny tylko przez kilka może się utrzymać pokoleń, że przy nim kruszą się podstawy dawnego dobrobytu i znaczenia rodziny. Z tego to powodu wielokrotnie system równych działów zastósowywano i zalecano ze strony ludzi, co chcieli zniszczyć znaczenie i zamożność dziedzicznéj własności ziemskiéj. Tak parlament angielski r. 1703 chcąc zniszczyć wpływ i siły ekonomiczne znienawidzonych katolików irlandzkich, w czasie gdy niepodzielne przekazywanie własności ziemskiéj było obowięzującem wszystkie rodziny właścicieli prawem w obrębie połączonych królestw, w sprzeczności z tém rozporządził[1], aby każda własność ziemska, któréj właścicielem jest lub będzie katolik, przechodziła w spadku na wszystkich synów dziedzica w równych działach, z wykluczeniem możności jakiegokolwiek uprzywilejowania którego syna. Jeżeli jednak starszy syn tego papisty jest protestantem, ma on własność otrzymać zgodnie z ogólnem prawem, tj. bez działów i ciężarów.
Podobnie zaprowadziła wielka rewolucya francuzka system równych działów, celem zniszczenia dziedzicznéj własności, celem moralnego i materyalnego rozbicia z dawna na ziemi osiadłych rodzin szlacheckich. Z tego téż powodu radził Napoleon I bratu swemu królowi neapolitańskiemu w liście z dnia 5 czerwca 1806 r., aby śpiesznie zaprowadził w swém nowonabytem królestwie kodeks cywilny francuzki z jego systemem równych działów, gdyż „il consolide votre puissance puisque par lui, tout ce qui n' est pas fidéicommis tombe et qui'il ne reste plus de grandes mai-
- ↑ J. Anne, c. 6, cyt. Le Play I. 2 119.
