stępnie wydrzeć z naszéj ręki. On przez swe zgubne skutki ekonomiczne zmniejsza nasz majątek, zmniejsza nasz dochód narodowy i przez to tak samo zgubnie politycznie oddziałuje. A gdy dobro publiczne najwyższem prawem, gdy wzgląd na nie wszelkie inne łamie względy, nie powinno już u nas być wahania, lecz całe społeczeństwo przeciw systemowi równych działów przy własności ziemskiéj, a za systemem majoratów się oświadczyć powinno.
W dawnych czasach polityczne[1] głównie względy były powodem ograniczenia rozporządzalności i podzielności ziemi; do posiadania ziemi były przywiązane pewne publiczne obowiązki, mianowicie czynnego wystąpienia w obronie kraju, nie chcąc więc osłabiać politycznéj siły kraju, nie dozwalano jednostkom osłabiać się ekonomicznie.
I my po dziś dzień mamy mnogie polityczne zadania i cele, i u nas, jak w pierwotnym ustroju ludów, ziemianie przedewszystkiem siłę narodową przedstawiają, trzeba przeto aby i u nas jak dawniéj, ziemską własność uważano nie tylko z ekonomicznego stanowiska, jako formę umieszczenia kapitałów, ani tylko z prawnego, jako objaw indywidualnego panowania człowieka nad rzeczą, lecz w pierwszéj linii trza uwzględnić jéj polityczne stanowisko i zadanie. Polityczny interes nasz wymaga utrzymania własności ziemskiéj w ręku dzisiejszych właścicieli, to muszą uwzględnić i nasze zwyczaje i nasz system spadkowy, nikomu wbrew temu działać, nikomu nie wolno osłabiać własności w ręku naszem i ją z téj ręki wydzierać. Osłabianie własności ziemskiéj w naszém ręku przez równocząstkowe jéj dzielenie, wydawanie jéj z naszéj ręki, ten prosty i naturalny skutek osłabienia, jest zaprzedawaniem łanu polskiéj ziemi po łanie, kurczeniem ojczyzny, a wszakże Skarga już wołał: „nie kurczcie naszéj ojczyzny!”
W obec tego nic już na obronę systemu równych działów się przytoczyć nie da, on bezzwłocznie zmienionym i zaniechanym być powinien.
∗
∗ ∗ |
- ↑ Roscher. System II. 311. Stein l. c. 25.
