Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/170

dalej. Kwestya narodowa rozogniła umysły, wywołuje walki jednych o zdobycie równouprawnienia, o warunki bytu narodowego, drugich o zniszczenie za obcą uznanej, a podwładnej narodowości; obok szlachetnej walki o prawo występują brutalne zamachy państwowego nacyonalizmu. Objawy te liczne a różne stwierdzają istnienie narodowego zagadnienia, które, jak każda inne życiowe zjawisko, staje się dla nauki zadaniem do rozwiązania. Tu jest właśnie pole, gdzie nauka na podstawie poznania zagadnienia ma wytworzyć słuszne, przewodnie idee, aby przygotować polityczny czyn.
 Zagadnienie to zaznaczyło się w praktycznej polityce, mianowicie od roku 1848. We Włoszech i w Niemczech, z których mianowicie pierwsze traktowano często jedynie jako pojęcie geograficzne, podniesiono głośno program narodowego i politycznego zjednoczenia, w Austryi wystąpiło zagadnienie narodowego równouprawnienia. Odrazu przeto wystąpiły dwie odmienne strony narodowego zagadnienia: Kwestya państw narodowych, oraz kwestya praw narodowych w obrębie jednego państwa.
 Obie te kwestye istnieją do dziś w nauce i w życiu. Program państw narodowych wywołał prócz naszych walk o niepodległość i węgierskiego powstania trzy wojny włoskie, wojną prusko-austryacką i wojnę niemiecko-francuską, różne wojny z Turcyą, a we Włoszech istnieje jeszcze Irredenta, patrząca zazdrośnie na Tryest i Trentino, w Berlinie zaś w listopadzie 1908 na wieść o rozruchach w Pradze głośno mówiono na poważnem zgromadzeniu, że Niemcy nie kończą się na granicy niemieckiego cesarstwa i z dawna znane są idee posunięcia granic Niemiec aż do Adryatyku, a zjazd niemieckich prawników r. 1912 w Wiedniu głośno mówił o jedności idei i uczuć Niemców z cesarstwa i z Austryi, jako podstawie przyszłej jedności politycznej. A na pół w imię narodowej idei,