Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/254

drodze osiągania celów i środkami ich realizacyi są zadania; obejmują one prace, które natychmiast podjąć można, których przeto podjęcie jest obowiązkiem chwili. I tak oświata ludu jest celem, stworzenie dobrych szkół, czytelń i wydawnictw ludowych, powstrzymanie oświatowo złych wpływów, nieodraczalnem zadaniem.
 Cele nie są dowolnym wytworem umysłu, lecz wynikają z realnych potrzeb społecznego życia. Stąd też dla nauki politycznej o celach ważnymi są wyniki teoryi ekonomicznej o potrzebach. A ta teorya ekonomiczna (Menger, Böhm-Bawerk, Pierson, Brentano) poucza, że potrzeby należy dzielić nietylko podług kategoryj, lecz uwzględniać w każdej kategoryi stopień napięcia potrzeby. Pokarm jest warunkiem życia, a stąd to najpierwsza, najwyższa kategorya potrzeb. Ale obok niej istnieją i inne potrzeby, domagające się również zaspokojenia, bo są warunkami bądź to fizycznej, bądź kulturnej egzystencyi człowieka, warunkami jego dobrobytu. I stąd też dalej potrzeba pokarmu nie zawsze jest najważniejszą, gdyż przy pewnym stopniu jej zaspokojenia mogą inne potrzeby, niższej w zasadzie kategoryi, nabrać realnie wyższego znaczenia, występować z wyższą intenzywnością. Ekonomicznie błędnem byłoby działanie uwzględniające tylko najważniejsze kategorye potrzeb, zaniedbujące potrzeby dalszego rzędu; egzystencya i dobrobyt domagają się równomiernego zaspokojenia wszystkich kategoryj potrzeb.
 Podobnie stoją rzeczy i w narodowej czy politycznej dziedzinie. I tu błędną byłaby jednostronna wyłączność celu, troska tylko o oświatę, czy tylko o wybory, czy tylko o pieniądze. I tu potrzebnem równomierne stopniowe zaspokojenie wszystkich potrzeb, praca na wszystkich polach życia. Inaczej następuje skrzywienie rozwoju, osłabienie całości. Tak jak siłę łańcucha ocenia się po sile najsłabszego ogniwa, a rdza przegryzająca jedno ogniwo niszczy siłę i spoistość całości, tak i siła narodu zależy od