Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/307

rodowej polityki zajmuje przeto wobec stwierdzonego już wyżej znaczenia świadomości narodowej jej krzewienie miejsce najwyższe. Stąd też koroną zadań naszych jest krzewienie narodowej oświaty w powyżej podanem pojęciu, jako czynnika umoralnienia, uobywatelnienia, unarodowienia ludzi.
 Ale korona zadań utrzyma się tylko, gdy mieć będzie rzetelne podstawy. Samem uczuciem żyć nie może ni człowiek żaden, ni naród. »Krzykiem nie wydobędziesz z siebie hetmana«, i samą agitacyą patryotyczną, samem budzeniem wspomnień i uczuć narodowych, samą pieśnią miłości i nadziei nie poprawi się doli, nie utrwali bytu narodu. Na to spełnienia wszystkich zadań potrzeba; tego nie zdziała chwila zapału, na to wszechstronnej pracy pokoleń potrzeba. I armia każda różne ma gatunki broni, żadna nie jest zbyteczną, bez wartości, i naród różne ma zadania, potrzeby, one wszystkie muszą być spełnione. Groziła nam nieraz i szkodziła jednostronność troski i pracy, przecenianie i przepełnianie pewnych tylko kierunków pracy, nam potrzeba równomierności pracy na wszystkich polach życia, niezostawiania żadnego odłogiem.
 I tu znów występuje jasno zadanie i potrzeba narodowej oświaty, politycznego wychowania i kultury, działającej i na rozum człowieka i na jego uczucia i wolę. Były epoki i kraje, gdzie absolutny rząd kierował wszystkiem, co uważano za dziedzinę polityki, wtedy powstawały traktaty, jak wychowywać panującego, wtedy organizowano studya kameralne dla przyszłych urzędników państwowych tylko. W miarę demokratyzacyi społeczeństw i politycznego ustroju, w miarę przemiany poddanych państwa w obywateli, w miarę wzrostu faktycznego i legalnego wpływu społeczeństwa na politykę, niedostateczną i przestarzałą byłaby troska o polityczną kulturę tylko