Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/357

nadania kierunku politycznego rozwoju, na zewnątrz mają one zapewnić odpowiednią parlamentarną delegacyę.
 I u nas i wśród wszystkich społeczeństw, posiadających pewną wolność polityczną, wyrabia się stopniowo wzrastające znaczenie stronnictw politycznych, stąd też wszędzie stają się one przedmiotem coraz poważniejszego naukowego badania. Wzrastające bowiem ich znaczenie, realny wpływ na polityczne życie, zmienia tegoż warunki, czynniki, nawet sposoby działania, zmienić przeto może cały ustrój prawno-polityczny, nawet bez zmiany ustaw; sam fakt ich istnienia wytwarza nowe pozapaństwowe ugrupowanie społeczeństwa, a przez to wszystko są stronnictwa zjawiskiem politycznem pierwszorzędnej doniosłości, z którem nauka polityki liczyć się musi. A nauka i życie stwierdziły nietylko wzrastające znaczenie stronnictw, pewien poważny wpływ ich dodatni, lecz i liczne niebezpieczeństwa z ujęcia społeczeństwa w zbyt ścisłe węzły partyjne, z wyuzdania partyjnego ducha.
 W czasach rządów absolutnych nie mogły istnieć stronnictwa polityczne, były tylko fakcye dworskie, starające się pozyskać zaufanie władzy i dojść do stanowisk, albo spiski rewolucyjne, zdążające do przewrotu, pozyskania udziału w władzy, lub pełni władzy. Dopiero z chwilą uzyskania wolności obywatelskiej, czynnego wpływu obywateli na ustrój państwa i zakres oraz kierunek jego działania, grupują się ludzie jawnie, aby w granicach legalnego działania uzyskać rozstrzygający wpływ na politykę. Nowy ten bowiem ustrój parlamentarny, mając zasadniczo prowadzić politykę zgodną z wolą ludu, musi w razie różnicy zdań uznać zdanie większości za rozstrzygające; trwały wpływ wywierać zdoła tylko, kto ma większość, i z tego faktu płynie konieczność wytwarzania się stronnictw, stałych połączeń ludzi, zgodnych co do zasad, celu i metod działania, oraz ich dążność zdobycia większości. »Biada samemu« jest trwałą prawdą w parlamentaryzmie.