Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/390

czeństwo oglądało się i czekało na ofiarny czyn mecenasów tylko. Nie wykluczamy ich działalności, lecz nie możemy na niej wyłącznie polegać, musimy zbiorowemi siłami zaspakajać trwale zbiorowe potrzeby, i na to forma stowarzyszeń jest odpowiednią.
 Krytyka idei asocyacyi łatwo wykazać może dziedziny i fakta, gdzie indywidualne działanie wyższe przyniosło rezultaty, łatwo może twierdzić i stwierdzać, że połączenie takich, co sami nie umieli sobie dać rady, uczyni i ich wspólne działanie bezradnem, niezdarnem, że wielu szuka w asocyacyi tylko posady, a nie pola i pomocy w pracy, ale krytyka ta, mimo słuszności pewnej w powyższych twierdzeniach, nie rozstrzyga jeszcze sprawy; nie rozróżnia ona bowiem należycie różnych dziedzin życia — a są liczne zadania w dziedzinie kulturnej i karytatywnej, gdzie tylko droga asocyacyi wytwarza możność skutecznego podjęcia — krytyka ta przeocza dalej, że program stowarzyszania ludzi do pracy nie jest negacyą czy antytezą indywidualnej pracy i inicyatywy, lecz jej uzupełnieniem, wprowadzeniem nowego czynnika w pracę społeczeństwa, i to czynnika zdolnego nieraz podjąć zadania, przerastające siły i zasoby jednostek. Nie proklamuje nikt asocyacyi jako jedyną formę organizacyi pracy, ale jest to forma bardzo skuteczna i odpowiednia w bardzo licznych wypadkach.
 Stowarzyszenia mogą swą działalnością objąć wszystkie dziedziny życia; mogą one mieć na celu bądź to poparcie pewnych interesów — moralnych czy materyalnych — swych członków, bądź też mogą one zdążać do poprawy pewnego pola ogólnych stosunków, mogą wreszcie łączyć oba te cele. Bogactwo dziedzin i celów życia wytworzyło też już wszędzie wielkie bogactwo różnych asocyacyjnych instytucyj. Faktyczny brak innych skutecznych środków organizacyi każe nam stowarzyszeniami objąć wszystkie dziedziny potrzeb i prac społecznych.