Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/394

a to są wszystko ujemne, przestarzałe objawy. Zaletą to właśnie system podziału pracy, że umożliwia intenzywną, dobrą działalność; zalety tej nie pozbywajmy się w naszej społecznej pracy. Odpowiedni podział pracy zapewni lepsze faktyczne rezultaty, wciągnie szersze koła ludzi w szeregi czynnych obywateli.
 Podział pracy wymaga połączenia wyższego; w gospodarczej dziedzinie połączeniem tem jest targ, tutaj tworzy je życie społeczne. Nauka, świadomi swych obowiązków obywatele, prasa, stronnictwa polityczne, wreszcie owa zalecana przezemnie ponadpartyjna organizacya, mogą współdziałać jako organ kontroli, czy podjęto już wszystkie ważne a możliwe prace, dalej jako organ inicyatywy, aby w odpowiedniej chwili, w odpowiedni sposób rozszerzyć dotychczasową działalność, uzupełniać sieć naszych prac. Objąć one z czasem powinny całość życia; to będzie prawdziwem spotęgowaniem sił, pogłębieniem i utrwaleniem spoistości społecznej, poczucia i faktu narodowej solidarności.
 Zakres naszych prac jest wielki, większy, niż innych społeczeństw, bo mamy wszystkie te zagadnienia, co one, a oprócz tego mamy swą społeczną niepaństwową siłą stać na straży swego narodowego interesu. One mają tylko utrzymać i rozwijać swe dziedzictwo i mają po temu organa rządowe i społeczne, my mamy prócz tego i usunąć braki, dogonić, odzyskać, a naszym organem tylko samopomoc społeczna. To też praca nasza winna być intenzywniejszą, niż innych, winna najświadomiej używać i ulepszać swe metody i organa działania, wciągnąć w pracę wszystkie siły. I stąd ważnem jest dla nas bliższe poznanie życia i stosunków Anglii i Stanów Zjednoczonych, bo tam działanie państwa, rządu, ma szczupły zakres, a własna działalność społeczeństwa jest rozwiniętą bardzo szeroko, umie tworzyć bez oglądania się na pomoc państwową.