Na to świadomej organizacyjnej myśli wszędzie i zawsze było potrzeba i potrzeba było czynów, urzeczywistniających twórczą myśl.
Nad rozwiązaniem zagadnień politycznych pracowały też społeczeństwa od zaczątków swego istnienia, pracują do dziś, a pracują nietylko czynem, lecz i nauką. Czyn polityczny wyprzedzał naukę polityki, ale i nauka polityki ma już dwutysiącletnie przeszło dzieje, sięga od Platona i Arystotelesa do naszych dni, zapisując na kartach swego rozwoju pierwszorzędne nazwiska umysłowości ludzkiej wszystkich epok i wszystkich narodów.
Sposób przedstawiania i ujmowania zagadnień teoretycznej polityki jest bardzo różny, zasadniczo odmienny u wielu autorów. Historya nauki polityki wykazuje ogromną liczbę pisarzy, a różnili się oni zarówno co do pojęć o zadaniu nauki, jak co do właściwego zakresu nauki polityki. Zarówno w podstawowych, jak w szczegółowych zagadnieniach, zarówno jak co do metody i co do zadań nauki, zaznaczała się wybitnie indywidualności autorów, spotęgowana w znacznej mierze i bardzo wielką różnicą współczesnych im stosunków i wyobrażeń; stąd też trudnem jest treściwe przedstawienie rozwoju idei o zakresie i zadaniu nauki polityki, wyczerpujące przedstawienie różnych odcieni, kierunków, stanowisk. Na to osobne, wielkie studyum potrzebne. W pracy tej jednak to nie jest zamierzonem, tu wystarczy stwierdzenie, że istnieje osobna, bogata w przeszłość i treść nauka polityki[1]. W nauce tej można odróżnić cztery odmienne kierunki, mianowicie:
- ↑ Przegląd historyi nauki polityki podają: Paul Janet, Histoire de la science politique; Fr. Pollock: History of the science of Politics; W. A. Dunning: History of Political theories. Polscy pisarze polityczni — oprócz dość licznych już monografii — są szczegółowiej uwzględnieni w St. Tarnowskiego: Historyi Literatury Polskiej.
