Strona:Józef Piotrowski - Katedra ormiańska we Lwowie w świetle restauracyj i ostatnich odkryć.djvu/029

prawy wapiennej, przylegającej bezpośrednio do murów z dzikiego kamienia, zupełnie czyste i wygładzone, bez śladów jakiejkolwiek farby, zarówno w przekroju, jako też na powierzchni. Co więcej, dość grubą warstwę tej pierwotnej, bardzo silnej, czystej wyprawy murów nasiekano później pod oszarowanie nowsze i najnowsze, przeznaczone pod malowidła. Zrozumiałe jest, że przy takiem nasiekiwaniu tynku, odpadł on miejscami aż do nagiego muru i tam widzimy dziś zaprawy inne, późniejsze z w. XVII, XVIII i XIX.
 Jak wykazują liczne ślady na ścianach, oraz większe partje zniszczonych malowideł na drugim filarze lewym — pierwsze, najdawniejsze polichromje wnętrza katedry, przypuszczalnie z r. 1437 o barwach ciemno ceglastych, zielonych i granatowych były wykonane na cienkiej warstwie wapna, wzgl. bezpośrednio na ciosach filarów. Z tego czasu mogą pochodzić dość wyraźne ślady stojącej postaci, naturalnej wielkości, świętego w szatach patrjarchalnych ze zwisającemi od pasa kutasami, u góry drugiego filara lewego. Poniżej widnieją dwie półpostacie świętych naturalnej wielkości, namalowane jedna na drugiej. Dwa przesunięte, niekryjące się, okrągłe nimby krążkowe (nie pierścieniowe) i zarysy dwóch półpostaci są jeszcze dobrze widoczne. Do tej kategorji malowideł należą też ślady ośmiu półpostaci świętych z nimbami krążkowemi na podniebieniu łuku triumfalnego.
 Ta sama powłoka barw ciemno ceglastych, zielonych, szafirowych znajduje się na odkrytych krzyżykach wotywnych, na filarze kamiennym przy ambonie, oraz na filarze z wymienionemi malowidłami. Zapewne była ona również widoczna na krzyżykach innych filarów odczyszczonych i oskrobanych do nagiego kamienia bez zwrócenia uwagi na szczegóły tak ważne i tak wiele mówiące o najdawniejszych dziejach katedry. Z jednej strony dowodzą one, że jak wspomniałem poprzednio, świątynia pierwotnie nie była polichromowana, z drugiej zaś, że wszystkie odkryte krzyżyki wotywne, o formach najdawniejszych, romańskich i późniejszych gotyckich (łuki mauretańskie) wykuto w w. XIV—XV przed polichromją, czyli, że kościół pomalowano znacznie później po zupełnem wykończeniu odbudowy w r. 1437. Możliwe jest, że wota następne po wykonaniu pierwszej polichromji, wykuwano, mniej więcej do czasu przyjęcia unji katolickiej na początku w. XVII, na neutralnych miejscach malowideł, które potem odpowiednio zamalowywano i że po zniszczeniu pożarami i czasem odmalowywano świątynię kilkakrotnie na nowo, przemalowując również świeżą farbą kryjącą wszystkie krzyżyki ofiarne. W wielu miejscach katedry przeprowadzone dokładne badania wykazały pięć, a licząc ostatnią polichromję z r. 1862, nawet sześć warstw tynków i malowideł. Ścisłość i pewność ustalenia tych warstw jest oczywiście bardzo utrudniona z uwagi na to, że przed