Strona:Józef Piotrowski - Katedra ormiańska we Lwowie w świetle restauracyj i ostatnich odkryć.djvu/036

Ta strona została uwierzytelniona.

kiem (nie pędzlem) słowa ormiańskie: „Isgysy an“, t. zn. według tłumaczenia ks. Kan. Kajetanowicza: „zacząłem“, lub „zaczynam“, obok na prawo stoi mały stolik kwadratowy, na nim kałamarz, dwie pałeczki do pisania i nożyk do ich (zacinania) ostrzenia. Nagie stopy świętego z przypasanemi podeszwami (sandałkami) spoczywają na ozdobnym stołeczku z trójlistnemi wykrojami na bokach i toczonemi nóżkami o charakterze gotycko-renes.; z ziemi wyrastają zielone łodygi z takiemiż stylizowanemi listkami. Głowa świętego o rysach drobnych, delikatnych, jakby kobiecych, oczy duże niebieskawe, włosy długie rudawe, starannie ułożone, jakby trefione. Część twarzy z jednem okiem zdrapano przy nieumiejętnem odczyszczaniu. Według księgi „Menologion“ (tom II, str. 618) św. Prochor[1] był uczniem św. Jana Ewangelisty, następnie pierwszym biskupem Nikodemji. Poniósł śmierć męczeńską w Antjochji.
Mała centralna świątyńka w tle poza św. Prochorem jest konwencjonalnem, schematycznem przedstawieniem cerkwi, powtarzającem się od wieków w bardzo podobnej formie w rzeźbie i malarstwie bizantyńskiem (Pokrowski: „Ewangelje“, str. 393; Diehl: „Manuel“ str. 74, fig. 26). W bardzo podobnej formie jest też parę razy powtórzona na słynnym sarkofagu srebrnym (św. Jana Nowego) z w. XV—XVI w cerkwi św. Jerzego w Suczawie.
O wiele słabsza jest pod względem rysunkowym postać św. Jana Ewang. przedstawianego w malarstwie bizantyńskiem zawsze z brodą. Głowa nieproporcjonalna, oczy, nos, usta, broda narysowane schematycznie, nieudolnie, ręce przesadnie małe, stopy nagie z przypasanemi podeszwami, jak u św. Prochora. Prawa stopa poprawniej narysowana stoi na pasie obramienia, lewa jakby na podbiciu przełamana. Lewa dłoń otwarta, sklerowana ku piszącemu Prochorowi, jakby z giestem wykładu i objaśnienia, prawa ręka zgięta w łokciu, ułożona na piersi, wskazujący palec skierowany rownież ku piszącemu z giestem dyktowania. Szata św. Jana ciemno-szafirowa, płaszcz brunatnawo-białawy, tło pod stopami brunatne, u dołu na lewo zielone, wyżej ciemno-szafirowe (niebo), na lewo obok złotawego nimbu gwiazda z dość wydłużonemi dziewięcioma promieniami (ramionami).
Twarz Chrystusa Pantokratora niemal zupełnie zatarta, na krążkowym, złotawym nimbie równoramienny krzyż z pasów niebieskich i czerwonawych (ulubiony kolor zdobnictwa ormiańskiego), szata ciemna, płaszcz białawy, lewa drobna ręka błogosławi, prawa trzyma ewangelię, u góry nad medaljonem i po jego obu stronach, białe, niewyraźne, zatarte napisy ormiańskie. Dużem odstępstwem od ścisłości przepisów

  1. Tego imienia był też święty schizmatycki, mianowicie mnich Kijowskiej Ławry Peczerskiej zm. 1107, który w czasie głodu z poświęceniem własnego życia rozdzielał chleb i żywność ubogim. (Mendogion, t. I, str. 939).