Strona:Józef Weyssenhoff - Cudno i ziemia cudeńska.djvu/323

—   317   —

neiją setne sposoby popierania parcelacji obszarów, wypróbowane w zachodniej Europie: banki parcelacyjne, nadanie bezrolnym prawa sprawiedliwego pierwokupu niektórych majątków, zachęcanie wszelkimi sposobami inicjatywy prywatnej do parcelacji, zamiast zakazu rozprzedawania obszarów na działki, o którym to zakazie już przebąkują. I tak dalej — wiecie to dobrze sami. Taka akcja prowadzona przez rząd krajowy silnie i konsekwentnie, może zmienić kraj obszarniczy w małorolny w ciągu połowy, czy całego stulecia. M ożna się spierać, czy to pożyteczne, czy nie ~ ale niema się na co oburzać. Szereg lat wyrobiłby, przy spółdziałaniu mądrego i uczciwego rządu, nowe warunki: nauczyłby chłopów prawdziwego rolnictwa, zamiast obecnej dłubaniny w roli; wzbudziłby w dzisiejszych posiadaczach wolę pozbycia się obszarów, bez której prawodawstwo wolnego narodu obejść się nie może. Ale jednym zarpachem przewracać podstawy państwa i społeczeństwa, aby dogodzić niecierpliwemu krzykowi proletarjatu rolnego — to pomysł ludzi lekkomyślnych i bezradnych. Edwin wpatrywał się w stryja z wyrazistem uznaniem: — Szkoda, że stryj nie jest posłem. — Istotna szkoda! — zawtórował natychmiast van der Winder.