Strona:Józef Weyssenhoff - Polskie kalendarzyki polityczne.djvu/15

13

których tytuł od początku XVIII wieku rozpoczynają zwykle wyrazy: Kalendarz polski i ruski w swej nieprzejrzanej powodzi są w inny sposób wymowne. Naprzód zawierają mnóstwo materjału dla badacza dziejów naszego rolnictwa i ekonomji; powtóre — czasem dodatki treści literacko-historycznej; wreszcie świadczą, przez swe ogromne rozpowszechnienie, o potrzebach, gustach i sposobie życia klasy ziemiańskiej, dla której głównie były drukowane. Niepodobna zresztą przeprowadzić ścisłej granicy między tym gatunkiem kalendarza, a innym, ciekawszym pod względem historycznym i literackim. Można zauważyć, że wszystkie gospodarskie są wielkie i mają pozór archaiczny nawet przy końcu XVIII i w początkach XIX wieku, a wszystkie «polityczne» są małe i staranniej wydane. Ale i w tem bardzo powierzchownem rozgatunkowaniu naliczyć łatwo wiele wyjątków.
 Pierwszy pomysł «kalendarza politycznego» wyszedł od Jezuitów około roku 1735. Są wprawdzie dużo starsze kalendarze gdańskie, bardzo ozdobnie drukowane i z wielu dodatkami treści historycznej i literackiej, ale te nie posłużyły za wzór polskiemu kalendarzykowi politycznemu, którego typ ustalił się w pierwszej połowie XVIII wieku. Dla pierwszych kalendarzy jezuickich raczejby można poszukiwać ojcowstwa w spi-